Rechtbank Overijssel, 10-10-2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:3909, ak_ 16 _ 1406 tm ak_16_1438

Onder belanghebbende wordt verstaan: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken (artikel 1:2, eerste lid, van de Awb). Ten aanzien van rechtspersonen worden als hun belangen mede beschouwd de algemene en collectieve belangen die zij krachtens hun doelstellingen en blijkens hun feitelijke werkzaamheden in het bijzonder behartigen (artikel 1.2, derde lid, van de Awb).

Vorenstaande is nader uitgewerkt in de jurisprudentie van de Afdeling. Uit die jurisprudentie blijkt dat de toetsingscriteria, voor wat betreft de ontvankelijkheid, afhankelijk zijn van de vraag of de rechtspersoon een algemeen belang behartigt dan wel dat de rechtspersoon in het bijzonder het collectieve belang van omwonenden behartigt.

Om de belanghebbendheid van een bewonersorganisatie aan te nemen volstaat dat de organisatie, die blijkens haar doelstelling in het bijzonder opkomt voor de belangen van direct omwonenden, door het optreden in rechte een bundeling van rechtstreeks bij het bestreden besluit betrokken individuele belangen tot stand brengt, waarmee effectieve rechtsbescherming gediend kan zijn, in vergelijking met het afzonderlijk optreden van een groot aantal natuurlijke personen dat door het bestreden besluit rechtstreeks in zijn belangen wordt getroffen, aangezien er een band bestaat tussen de organisatie en de bewoners voor wie zij blijkens haar doelstelling opkomt. In de aldus tot stand gebrachte bundeling van deze individuele belangen, kunnen de in artikel 1:2, derde lid, van de Awb genoemde feitelijke werkzaamheden besloten worden geacht. De rechtbank verwijst als voorbeeld naar de uitspraken van de Afdeling van 11 december 2013, ECLI:NL:RVS:2013:2367, en 15 juni 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1626.

Indien er sprake is van een rechtspersoon die blijkens zijn doelstelling een algemeen belang behartigt, dient te worden beoordeeld of de statutaire doelstelling geografisch en functioneel (enigszins) is toegesneden op datgene dat met het bestreden besluit mogelijk wordt gemaakt. Het statutaire doel van de rechtspersoon mag immers niet zo veelomvattend zijn dat het onvoldoende onderscheidend is om op grond daarvan te kunnen oordelen dat het belang van de rechtspersoon rechtstreeks is betrokken bij het bestreden besluit. Verder dient de rechtspersoon feitelijke werkzaamheden te verrichten waaruit blijkt dat hij het rechtstreeks bij het bestreden besluit betrokken belang in het bijzonder behartigt. Het louter in rechte opkomen tegen besluiten kan als regel niet worden aangemerkt als feitelijke werkzaamheden in de zin van artikel 1:2, derde lid, van de Awb. Een andere uitleg zou immers betekenen dat voor de ontvankelijkheid van een bezwaar of beroep van een rechtspersoon in zoverre voldoende is dat hij dergelijke rechtsmiddelen pleegt aan te wenden. De uitleg van de criteria van artikel 1:2, derde lid, van de Awb zou er dan op neer komen dat het beroepsrecht in feite voor een ieder open zou staan (actio popularis).

In de statuten is de navolgende doelstelling verwoord.

Het behouden, beschermen en zo mogelijk verbeteren van de natuurlijke-, cultuurhistorische- en landschappelijke waarden, de flora en fauna, en het woon- en leefmilieu op en om de Lonnekerberg. Meer specifiek, doch niet uitsluitend, richt de Stichting zich op een vijftal (sub)doelen. Subdoel 4 en 5 luiden als volgt:

De rechtbank oordeelt dat het belang dat StiL blijkens haar statuten in het bijzonder behartigt, mede gelet op de geografische afbakening van haar werkterrein, rechtstreeks is betrokken bij de verleende ontheffingen. Verder is gebleken dat StiL, naast het voeren van juridische procedures, ook andere werkzaamheden die los staan van juridische procedures of de voorbereiding daarvan, verricht ter behartiging van haar doelstelling. In de door StiL ingebrachte schriftelijke reactie staat een opsomming vermeld van wandelingen, excursies en lezingen die StiL in 2014, 2015 en 2016 heeft georganiseerd. Deze opsomming komt overeen met de activiteiten die StiL op haar website heeft vermeld.

Gelet hierop kan StiL worden aangemerkt als belanghebbende bij de door haar bestreden drie ontheffingen. StiL kan dan ook in haar beroepen worden ontvangen.

In de statuten is de navolgende doelstelling verwoord.

Het verhinderen dat de luchtmachtbasis Twente wordt omgezet naar een commerciële luchthaven.

De rechtbank constateert dat uit de statuten blijkt dat SHvT een algemeen belang behartigt.

De rechtbank oordeelt dat deze statutaire doelstelling afdoende is toegesneden op datgene wat met de door SHvT bestreden ontheffingen mogelijk wordt gemaakt. Immers, deze ontheffingen maken civiel medegebruik van een militaire luchthaven mogelijk. Dit civiele gebruik is commercieel, hetgeen tussen partijen niet in geschil is. De ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven, waarop in de regel met commerciële lijnvluchten zal worden gevlogen, is weliswaar stopgezet, maar de vier ontheffingen passen in het streven om beperkt civiel vliegverkeer vanaf luchthaven Twente mogelijk te maken.

Op verzoek van de rechtbank heeft SHvT een overzicht ingebracht van de feitelijke werkzaamheden die zij ontplooit om haar statutaire doel te verwezenlijken. De rechtbank constateert dat deze werkzaamheden voornamelijk bestaan uit het inspreken bij allerlei commissies en gemeentebesturen. Dit kan naar het oordeel van de rechtbank niet worden onderscheiden van activiteiten die samenhangen met dan wel resulteren in het voeren van juridische procedures. Verder wordt verwezen naar overleg dat op 22 januari 2015 is gevoerd met andere actiegroeperingen in Lonneker over coördinatie van activiteiten. Uit het overzicht blijkt niet waar deze activiteiten betrekking op hebben. SHvT heeft geen eigen website, zodat op die wijze ook niet te achterhalen is welke feitelijke werkzaamheden, anders dan activiteiten die samenhangen met het voeren van juridische procedures, door SHvT worden ontplooid.

Ter zitting heeft [naam] (hierna: [naam] ) meegedeeld dat hij (evenals een ander bestuurslid)

op korte afstand van de luchthaven woont en wordt geconfronteerd met laag overvliegende vliegtuigen. De rechtbank merkt hierover op dat SHvT, gelet op de statuten, niet het collectieve belang van omwonenden behartigt. Of een bestuurslid in persoon al dan niet rechtstreeks in zijn/haar belangen wordt getroffen, is niet relevant voor de vraag of SHvT, een rechtspersoon die blijkens haar statuten een algemeen belang behartigt, kan worden aangemerkt als belanghebbende. [naam] had zijn persoonlijke belangen naar voren kunnen brengen door middel van het zelfstandig (lees: in persoon) indienen van een zienswijze en een beroepschrift. Dat heeft [naam] evenwel nagelaten. Aan de persoonlijke belangen van [naam] wordt dan ook voorbij gegaan.

De rechtbank oordeelt dat, vanwege het ontbreken van feitelijke werkzaamheden in de zin van artikel 1:2, derde lid, van de Awb, SHvT niet kan worden aangemerkt als belanghebbende bij de door haar bestreden vier ontheffingen. De rechtbank zal de door SHvT ingestelde beroepen dan ook niet-ontvankelijk verklaren wegens het niet voldoen aan het belanghebbende-vereiste.

Tussen partijen is niet in geschil dat de afstand tussen de woning van [naam] en de landingsbaan ongeveer 3 km bedraagt. Gelet op deze afstand woont [naam] niet zodanig in de directe nabijheid van de landingsbaan dat zij in verband daarmee als belanghebbende kan worden beschouwd. De rechtbank zoekt hierbij aansluiting bij de uitspraak van de Afdeling van 20 juni 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BW8854, overweging 2.2.2. In die uitspraak oordeelde de Afdeling dat een afstand tussen de woning en het luchthaventerrein van meer dan 1.200 m te groot is om de bewoner te kunnen aanmerken als belanghebbende bij het vaststellen van een luchthavenregeling.

De rechtbank zal de door [naam] ingestelde beroepen dan ook niet-ontvankelijk verklaren wegens het niet voldoen aan het belanghebbende-vereiste.

In de statuten is de navolgende doelstelling verwoord.

Het bevorderen van evenwicht tussen de diverse gebruiksfuncties in het buitengebied met daarbij speciale zorg voor de natuur, het water, het landschap en het milieu in het buitengebied, waaronder onder andere begrepen:

Gemachtigde heeft in zijn brief van 9 september 2016 de rechtbank verzocht prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie omdat de Nederlandse wetgeving belemmeringen opwerpt voor rechtspersonen om toegang te krijgen tot de rechter. De rechtbank overweegt hieromtrent dat het bepaalde in artikel 1:2, derde lid, van de Awb en de wijze waarop dit in de jurisprudentie is ingevuld, het voor ideële organisaties niet onmogelijk maakt om toegang te verkrijgen tot de bestuursrechter. De rechtbank verwijst als voorbeeld naar StiL die in deze procedure wel als belanghebbende is aangemerkt. Deze jurisprudentie is daarentegen (mede) ingegeven om er voor te waken dat de toegang tot de bestuursrechter niet wordt beperkt tot belanghebbenden maar in feite wordt opengesteld voor een ieder. Voor de volledigheid wijst de rechtbank op het feit dat deze jurisprudentielijn sinds 1 oktober 2008 onverkort door bestuursrechters wordt gehanteerd. De rechtbank ziet dan ook geen aanleiding voor het stellen van prejudiciële vragen.

Ter zitting heeft gemachtigde de rechtbank verzocht haar oordeel omtrent de belanghebbendheid van SLB op te schorten totdat de Afdeling hierover, in een bij haar aanhangig geschil, een oordeel heeft geveld. De rechtbank overweegt dat de belanghebbendheid per geval (en dus per bestreden besluit) moet worden beoordeeld.

De rechtbank zal dan ook niet wachten op deze uitspraak van de Afdeling.

Gelet op vorenstaande kan SLB niet worden aangemerkt als belanghebbende bij de door haar bestreden vier ontheffingen. De rechtbank zal de door SLB ingestelde beroepen dan ook niet-ontvankelijk verklaren wegens het niet voldoen aan het belanghebbende-vereiste.

De statuten zijn op 11 april 2016 gewijzigd. In de statuten is sindsdien de navolgende doelstelling verwoord.

De leefbaarheid, de kwaliteit van het (leef)milieu, de natuur en het landschap lokaal, regionaal en mondiaal in de meest ruime zin te beschermen alsmede het cultureel erfgoed te behouden en voorts al hetgeen te doen dat met het een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords.

De rechtbank oordeelt dat de statutaire doelstelling dermate algemeen is geformuleerd dat deze onvoldoende onderscheidend is om op grond daarvan te kunnen oordelen dat het belang van SV rechtstreeks is betrokken bij de bestreden ontheffingen. Verder verricht SV geen feitelijke werkzaamheden waaruit blijkt dat zij het rechtstreeks bij de bestreden besluiten betrokken belang in het bijzonder behartigt. Immers, het door gemachtigde ingebrachte overzicht met feitelijke werkzaamheden bestaat voornamelijk uit het door bestuurslid [naam] bezoeken van bijeenkomsten en het door dit bestuurslid schrijven van brieven naar politici over met name Natura 2000 gebieden.

Voor wat betreft het stellen van prejudiciële vragen en het wachten op de uitspraak in een bij de Afdeling aanhangig geschil, verwijst de rechtbank naar het hieromtrent gestelde in overweging 4.6.

Gelet op vorenstaande kan SV niet worden aangemerkt als belanghebbende bij de door haar bestreden vier ontheffingen. De rechtbank zal de door SV ingestelde beroepen dan ook niet-ontvankelijk verklaren wegens het niet voldoen aan het belanghebbende-vereiste.

StiL kan worden aangemerkt als belanghebbende bij de drie door haar bestreden besluiten. De rechtbank zal de beroepsgronden van StiL hierna bespreken.

Er is sprake van bestreden besluiten met een tijdelijke werkingsduur, te weten tot

1 november 2016. Ten tijde van de zitting was deze werkingsduur nog niet verstreken. Verder heeft verweerders gemachtigde ter zitting betoogd dat de bestreden ontheffingen zullen worden verlengd c.q. wederom zullen worden verleend indien ASL, BBjet, Exxaero en/of AXL hierom zullen verzoeken. Er is dan ook processueel belang bij een rechterlijk oordeel over de aan ASL, BBjet, Exxaero en AXL verleende ontheffingen.

De rechtbank overweegt hieromtrent dat de bestreden drie ontheffingen geen betrekking hebben op deze nieuwe vliegroute. Dat deze nieuwe vliegroute is opgenomen in de MER en dat rapporten, die onderdeel van uitmaken van de MER, ook ten grondslag zijn gelegd aan de bestreden besluiten, betekent nog niet dat met de bestreden ontheffingen gebruik mag worden gemaakt van deze nieuwe vliegroute. De milieutechnische gevolgen van deze nieuwe vliegroute komen aan de orde in de MER en het luchthavenbesluit. Deze beroepsgrond behoeft dan ook geen verdere bespreking.

De rechtbank overweegt hieromtrent dat het uitvoeren van vluchten in het donker op grond van de ontheffingen niet mogelijk is. Voor de onderbouwing van dit oordeel verwijst de rechtbank naar het verweerschrift, onderdeel 5.5, pagina’s 24 en 25. Een eventuele verstoring van de vleermuizenpopulaties vanwege deze gestelde (avond)vluchten is dan ook niet aan de orde.

Beslissing

De rechtbank:

Deze uitspraak is gedaan door mr. J.W.M. Bunt, voorzitter, en mr. A. Oosterveld en

mr. R.M. Fieten, leden, in aanwezigheid van mr. A.E.M. Lever, griffier. De beslissing is in het openbaar uitgesproken op

griffier voorzitter

Afschrift verzonden aan partijen op:

Rechtsmiddel

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de dag van verzending daarvan hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Als hoger beroep is ingesteld, kan bij de voorzieningenrechter van de hogerberoepsrechter worden verzocht om het treffen van een voorlopige voorziening of om het opheffen of wijzigen van een bij deze uitspraak getroffen voorlopige voorziening.