Centrale Raad van Beroep, 27-06-2017, ECLI:NL:CRVB:2017:2486, 16/3489 PW

Vaststaat dat appellant in de te beoordelen periode niet op het uitkeringsadres woonachtig is geweest. Het bestreden besluit is gebaseerd op de grond dat appellant de op hem rustende inlichtingenverplichting heeft geschonden door hiervan geen melding te maken en evenmin aan het college door te geven waar hij in de te beoordelen periode verbleef. Appellant heeft betwist dat hij de op hem rustende inlichtingenverplichting heeft geschonden en heeft daartoe aangevoerd dat de wijkcoach volledig op de hoogte was van zijn situatie en dat hij tijdig voldoende duidelijkheid heeft gegeven over zijn feitelijke woon- en verblijfplaats. Ook tijdens het huisbezoek heeft hij verklaard dat hij op dat moment afwisselend bij vrienden, familie en zijn ex-partner verbleef.

Op grond van artikel 18a van de PW legt het college een bestuurlijke boete op indien belanghebbende de inlichtingenverplichting heeft geschonden. Voor een weergave van de relevante wetgeving en uitgangspunten bij de beoordeling van de evenredigheid van een bestuurlijke boete wordt verwezen naar de overwegingen 5.1 tot en met 5.11 van de uitspraak van de Raad van 11 januari 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:12, met dien verstande dat de tekst van artikel 18a van de PW en artikel 2 en 2a van het Boetebesluit socialezekerheidswetten (Boetebesluit), zoals deze per 1 januari 2017 luiden, van toepassing zijn.

Uit 4.4.1 tot en met 4.4.3 volgt ook in het kader van de beoordeling van de boete dat appellant zijn inlichtingenverplichting heeft geschonden. Appellant kan van het niet nakomen van de inlichtingenverplichting een verwijt worden gemaakt. Gelet hierop was het college in beginsel verplicht een boete op te leggen.

Appellant heeft aangevoerd dat gelet op zijn persoonlijke omstandigheden sprake is van verminderde verwijtbaarheid. Deze beroepsgrond slaagt niet. Dat appellant door zijn medische, met name psychische, situatie niet in staat is geweest juist en adequaat te handelen volgt niet uit het door hem overgelegde Verslag Psychologisch Onderzoek van 26 januari 2012. Uit dit onderzoeksrapport is weliswaar op te maken dat appellant psychische beperkingen heeft, maar het rapport ziet niet op de periode hier in geding en hieruit valt bovendien niet af te leiden dat appellant met deze beperkingen niet in staat zou zijn geweest het college zijn feitelijke woon- en verblijfplaats tijdig te melden.

Appellant heeft onder verwijzing naar artikel 2a, tweede lid, aanhef en onder a, van het Boetebesluit aangevoerd dat hij verkeerde in onvoorziene en ongewenste omstandigheden, die niet tot het normale levenspatroon behoren en die hem weliswaar niet in de feitelijke onmogelijkheid brachten om aan de inlichtingenverplichting te voldoen, maar die emotioneel zo ontwrichtend waren dat hem niet volledig valt toe te rekenen dat de inlichtingen niet tijdig of volledig zijn verstrekt. Appellant heeft in dit verband gewezen op het verkrijgen van de huurwoning per 23 april 2014, kort nadat hij uit de woning van zijn kinderen was vertrokken en een kamer had betrokken, in combinatie met zijn psychische situatie. Dit betoog kan niet slagen reeds omdat appellant niet aannemelijk heeft gemaakt dat sprake was van een ongewenste plotseling optredende omstandigheid die voor hem emotioneel ontwrichtend was. Appellant woonde immers reeds vanaf 17 juni 2013 niet meer bij zijn echtgenote, woonde vervolgens in bij zijn studerende kinderen, maar is toen vanwege financiële redenen verhuisd naar een kamer. Voordat hij weer een nieuwe, grotere kamer accepteerde, kreeg hij het aanbod van de zelfstandige huurwoning op het uitkeringsadres. Hieruit blijkt dat appellant zelf op zoek is geweest naar geschikte woonruimte en het verkrijgen van de huurwoning niet plotseling was opgekomen. Appellant heeft verder op geen enkele wijze onderbouwd dat hij vanwege zijn emotionele situatie niet in staat was zijn inlichtingenverplichting na te komen.

Nu geen sprake is van verminderde verwijtbaarheid en evenmin van verzwarende omstandigheden, is het college bij de afstemming van de boete op het aspect van verwijtbaarheid terecht uitgegaan van ‘normale’ verwijtbaarheid. Dit betekent dat 50% van het benadelingsbedrag een passend uitgangspunt is bij de afstemming van de boete op het aspect van verwijtbaarheid.

Appellant heeft verder aangevoerd dat uit de rechtspraak van de Raad, met name de uitspraak van 11 januari 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:12, is af te leiden dat bij de vaststelling van de hoogte van de boete moet worden uitgegaan van een fictieve draagkracht gelijk aan de voor beslag vatbare ruimte, berekend met toepassing van artikel 475c tot en met 475 e van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv). Toepassing van artikel 475d van Rv betekent dat rekening moet worden gehouden met verhogingen van de beslagvrije voet. Omdat in het geval van appellant de beslagvrije voet verhoogd moet worden in verband met zijn woonlasten en zorgverzekeringspremie, waardoor de beslagvrije voet hoger is dan de door appellant ontvangen bijstand, is er volgens appellant geen draagkracht voor het opleggen van een boete.

Anders dan kan worden afgeleid uit eerdere rechtspraak (zoals bijvoorbeeld de door appellant genoemde uitspraak van 11 januari 2016) is de Raad thans van oordeel dat in het kader van de vaststelling van de hoogte van de bestuurlijke boete - meer in het bijzonder ten aanzien van de vraag of een boete evenredig is - voor de bepaling van de fictieve (minimum) draagkracht bij personen met een inkomen op bijstandsniveau in beginsel steeds (en dus in zoverre niet in aansluiting op artikel 475d, vierde lid, van Rv) 10% van de toepasselijke bijstandsnorm moet worden aangehouden. Zou dat principe worden verlaten, dan zou dat er in vele gevallen toe leiden dat in het geheel geen boete meer zou kunnen worden opgelegd of vastgesteld. Een dergelijke verstrekkende consequentie acht de Raad in strijd met de tekst en strekking van artikel 18a van de PW en het Boetebesluit. De Raad acht daarbij van betekenis dat de draagkracht slechts één van de in aanmerking te nemen factoren is die op grond van de evenredigheidstoets tot (verdere) matiging van een vast te stellen boete kunnen leiden, dat daarbij uit een oogpunt van praktische en eenvormige rechtstoepassing enigszins wordt geabstraheerd van individuele situaties en voorts dat appellant het college kan verzoeken een betalingsregeling te treffen, waarbij rekening wordt gehouden met zijn financiële omstandigheden (vergelijk de uitspraak van 16 mei 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:1816).

Gelet op 4.9.2 heeft de rechtbank terecht overwogen dat de hoogte van de boete moet worden vastgesteld op twaalf maal 10% van de toepasselijke alleenstaandennorm, zijnde een bedrag van € 1.167,24. De rechtbank heeft op basis van dit bedrag de hoogte van de boete met inachtneming van artikel 2, tweede lid, van het Boetebesluit, zoals dat luidde tot 1 januari 2017, vastgesteld op € 1.170,-. Met ingang van 1 januari 2017 is artikel 2, tweede lid, van het Boetebesluit echter vervallen. Als gevolg daarvan wordt de boete niet meer naar boven afgerond op een veelvoud van € 10,-. Ten tijde van het instellen van hoger beroep en het indienen van gronden van hoger beroep kon appellant hiermee dus geen rekening houden. Appellant heeft nadien noch in nadere gronden noch ter zitting de afronding van de boete bestreden. De vernietiging van de aangevallen uitspraak op dit punt kan ook niet in zijn belang worden aangemerkt, aangezien de Raad dan zelf beslissende op de boete met inachtneming van de ten tijde van deze uitspraak geldende bijstandsnorm een hogere boete zou opleggen. Dat betekent dat in het geval van appellant een boete van € 1.170,- evenredig is.