Centrale Raad van Beroep, 19-09-2019, ECLI:NL:CRVB:2019:3019, 18/165 AOW

Betrokkene 1 ontvangt sinds mei 2006 een ouderdomspensioen voor een ongehuwde op grond van de Algemene Ouderdomswet (AOW). Betrokkene 2 ontving sinds mei 2010 een ouderdomspensioen voor een ongehuwde op grond van de AOW en een aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO-aanvulling), laatstelijk op grond van de Participatiewet (PW). Betrokkene 2 stond sinds 6 juli 2015 in de basisregistratie personen (BRP) ingeschreven op het adres [adres 1]. Betrokkene 1 staat sinds 4 september 2015 in de BRP ingeschreven op het adres [adres 2]. Betrokkenen waren sinds 25 september 1974 gehuwd. Bij beschikking van de rechtbank van 25 november 1998 zijn betrokkenen gescheiden van tafel en bed. Betrokkene 2 is op 1 november 2017 overleden.

Bij afzonderlijke besluiten van 10 februari 2017, na bezwaar gehandhaafd bij afzonderlijke besluiten van 29 maart 2017 (bestreden besluiten 1 en 2), heeft de Svb het ouderdomspensioen van elk van betrokkenen met ingang van februari 2017 herzien naar een ouderdomspensioen voor een gehuwde. Aan de bestreden besluiten heeft de Svb ten grondslag gelegd dat uit onderzoek is gebleken dat betrokkenen niet langer duurzaam gescheiden leefden van elkaar. Omdat niet is vast te stellen met ingang van wanneer de situatie precies is gewijzigd, heeft de Svb per eerste mogelijkheid, februari 2017, de pensioenen herzien naar een pensioen voor een gehuwde.

Bij besluit van 9 februari 2017 heeft de Svb het recht op een AIO-aanvulling met ingang van 1 februari 2017 opgeschort. Daarbij heeft de Svb betrokkene 2 meegedeeld dat, omdat betrokkenen niet meer duurzaam gescheiden leven, informatie over inkomen en vermogen van betrokkene 2 nodig is om te bepalen of nog recht op een AIO-aanvulling bestaat. Betrokkene 2 is daarbij in de gelegenheid gesteld deze gegevens vóór 23 februari 2017 te verstrekken, bij gebreke waarvan de AIO-aanvulling met ingang van 1 februari 2017 eindigt. Tegen dit besluit is geen rechtsmiddel aangewend.

Bij besluit van 24 april 2017, na bezwaar gehandhaafd bij besluit van 29 juni 2017 (bestreden besluit 3), heeft de Svb de AIO-aanvulling van betrokkene 2 met ingang van 1 februari 2017 met toepassing van artikel 54, derde lid, van de PW ingetrokken. Aan bestreden besluit 3 heeft de Svb ten grondslag gelegd dat het recht op AIO-aanvulling niet is vast te stellen doordat betrokkene 2 geen gegevens over de inkomsten en het vermogen van betrokkene 1 heeft verstrekt.

2. Bij de aangevallen uitspraken heeft de rechtbank de beroepen tegen bestreden besluiten 1 en 2 gegrond verklaard, die besluiten vernietigd en zelf in de zaak voorzien door de besluiten van 10 februari 2017 te herroepen. Bij aangevallen uitspraak 2 heeft de rechtbank voorts het beroep tegen bestreden besluit 3 gegrond verklaard, dat besluit vernietigd en zelf in de zaak voorzien door het besluit van 24 april 2017 te herroepen. De rechtbank heeft overwogen dat onvoldoende aannemelijk is geworden dat geen sprake meer was van een duurzaam gewilde verbreking van de echtelijke samenleving. In dat kader heeft de rechtbank de toelichting ter zitting van belang geacht dat ook sinds 4 september 2015, de datum waarop betrokkene 1 naast betrokkene 2 is gaan wonen, sprake was van separate (financiële) huishoudingen en dat de sociale contacten tussen beiden direct verband hielden met de gezondheidsklachten van betrokkene 2 en de zorg die in dat kader vereist was. Van wederzijdse zorg was geen sprake.

3. In hoger beroep heeft de Svb zich tegen de aangevallen uitspraken gekeerd. De Svb heeft aangevoerd dat betrokkenen ten tijde in geding niet duurzaam gescheiden leefden en daarom geen recht hadden op een ouderdomspensioen voor een ongehuwde. Aangezien betrokkene 2 geen gegevens over de inkomsten en het vermogen van betrokkene 1 heeft verstrekt, is het recht op AIO-aanvulling niet vast te stellen.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Ingevolge artikel 1, derde lid, aanhef en onder b, van de AOW wordt als ongehuwd mede aangemerkt degene die duurzaam gescheiden leeft van de persoon met wie hij gehuwd is. Ingevolge artikel 3, tweede lid, aanhef en onder b, van de PW wordt als ongehuwd mede aangemerkt degene die duurzaam gescheiden leeft van de persoon met wie hij gehuwd is.

Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 25 september 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:2918) is van duurzaam gescheiden levende echtgenoten pas sprake indien ten aanzien van gehuwden de toestand is ontstaan dat, na de door beide betrokkenen, of één van hen, gewilde verbreking van de echtelijke samenleving, ieder afzonderlijk zijn eigen leven leidt als ware hij niet met de ander gehuwd en deze toestand door ten minste één van hen als bestendig is bedoeld. Dit zal moeten blijken uit de feitelijke omstandigheden. Het gegeven dat betrokkenen hun hoofdverblijf niet hebben in dezelfde woning is niet voldoende om duurzaam gescheiden leven aan te nemen. Zoals de Raad eerder heeft overwogen (uitspraak van 9 oktober 2012, ECLI:NL:CRVB:2012:BX9932) kan de echtelijke samenleving bestaan zonder dat van samenwonen sprake is. De motieven op grond waarvan de echtelijke samenleving niet, nog niet, niet langer of niet opnieuw is verbroken, zijn voor de beoordeling van de vraag of sprake is van duurzaam gescheiden leven niet relevant (vergelijk de uitspraken van 2 april 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:1277 en 3 april 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:1093).

De besluiten tot herziening van het ouderdomspensioen en intrekking van de AIO‑aanvulling zijn voor de betrokkenen belastende besluiten, waarbij het aan de pensioen- en bijstandverlenende instantie is om de nodige kennis over de relevante feiten te vergaren. Dat betekent dat de last om aannemelijk te maken dat aan de voorwaarden voor herziening en intrekking is voldaan in beginsel op de pensioen- en bijstandverlenende instantie rust.

Anders dan de rechtbank heeft geoordeeld, bieden de onderzoeksbevindingen een toereikende grondslag voor het standpunt van de Svb dat betrokkenen vanaf februari 2017 niet (langer) duurzaam gescheiden leefden. De Svb heeft daarbij doorslaggevende betekenis kunnen toekennen aan de door betrokkene 1 tijdens het huisbezoek afgelegde verklaring, zoals die zijn weerslag heeft gevonden in het formulier. Zo heeft betrokkene 1 op de vraag of zij en betrokkene 2 nog samen tijd met elkaar doorbrengen geantwoord dat zij dagelijks contact hebben, dat zij dan samen koffie drinken, dat zij vanwege de gezondheid van betrokkene 2 in 2015 naast elkaar zijn gaan wonen en dat zij zo een oogje in het zeil kan houden. Betrokkene 1 heeft verder verklaard dat zij een sleutel van de woning van betrokkene 2 heeft en dat de computer van betrokkene 2 in haar woning staat omdat de snoeren teveel prikkels bij betrokkene 2 kunnen veroorzaken, maar dat betrokkene 2 zelden tot nooit gebruik maakt van de computer. Ook heeft betrokkene 1 verklaard dat zij betrokkene 2 elke vrijdagavond begeleidt naar een inloop van de kerk waar zij beiden voor een kleine bijdrage kunnen eten. Betrokkenen ontvangen samen hun kinderen en kleinkinderen op het adres van betrokkene 2. Op de vraag of betrokkenen voor elkaar zorgen heeft betrokkene 1 bevestigend geantwoord en verklaard dat zij een oogje in het zeil houdt en toezicht houdt op de gezondheid van betrokkene 2. Uit deze feiten en omstandigheden blijkt dat niet meer sprake was van een gewilde verbreking van de echtelijke samenleving, waardoor ieder afzonderlijk zijn eigen leven leidt als ware hij niet met de ander gehuwd en deze toestand door ten minste één van hen als bestendig is bedoeld.

Uit 4.4 tot en met 4.6 volgt dat het hoger beroep slaagt en dat de aangevallen uitspraken moeten worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen zal de Raad de beroepen tegen de bestreden besluiten ongegrond verklaren.