Centrale Raad van Beroep, 28-07-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:1659, 18/1568 PW

Uit de door de Svb overgelegde stukken blijkt genoegzaam dat het onderzoek naar het vermogen van appellanten is uitgevoerd in het kader van het project onderzoek vermogen 2013-2019, waarvan de rechtmatigheid is beoordeeld in de uitspraak van 8 oktober 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:3295. Voorafgaand aan het onderzoek heeft de Svb in 2015 aan appellanten een formulier “Verblijf en vermogen buiten Nederland” toegezonden, dat op 18 maart 2015 door hen ingevuld is geretourneerd. Die handelwijze strookt met de in rechtsoverweging 1.2 van genoemde uitspraak beschreven opzet van het onderzoek dat voorziet in een gefaseerd onderzoek van alle AIO-gerechtigden in die jaren, waarbij elk jaar een zevende deel van het AIO-klantenbestand, aangevuld met kleine steekproeven onder specifieke delen van het klantenbestand, wordt gecontroleerd. Daartoe wordt jaarlijks aan ruim 7.000 AIO-gerechtigden het formulier “Verblijf en vermogen buiten Nederland” toegestuurd. Het onderzoek in 2015 was gericht op de in Turkije geboren klanten. De Raad heeft in dat licht geen aanleiding om te oordelen dat de Svb niet overeenkomstig artikel 8:42 van de Awb alle op de hier voorliggende zaak betrekking hebbende stukken heeft overgelegd.

Artikel 8, eerste lid, van het EVRM bepaalt dat een ieder recht heeft op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. Naar vaste rechtspraak van de Raad (zie onder meer de uitspraak van 11 april 2007, ECLI:NL:CRVB:2007:BA2410) is geen sprake van inbreuk op het huisrecht als bedoeld in deze verdragsbepaling als de rechthebbende toestemming heeft gegeven voor het binnentreden in de woning. De toestemming moet vrijwillig zijn verleend en op basis van ‘informed consent’. Dit houdt in dat de toestemming van de belanghebbende berust op volledige en juiste informatie over reden en doel van het huisbezoek en over de gevolgen die het weigeren van toestemming voor de (verdere) verlening van bijstand heeft. Welke gevolgen voor de bijstandsverlening zijn verbonden aan het weigeren van toestemming voor het binnentreden in de woning hangt af van het antwoord op de vraag of een redelijke grond voor het huisbezoek bestaat. Van een dergelijke grond is sprake als voorafgaand aan – dat wil zeggen: vóór of uiterlijk bij aanvang van – het huisbezoek duidelijk is dát en op grond van welke concrete objectieve feiten en omstandigheden redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de juistheid of volledigheid van de door betrokkene verstrekte gegevens, voor zover deze van belang zijn voor het vaststellen van (de omvang van) het recht op bijstand en niet op een andere effectieve en voor betrokkene minder belastende wijze kunnen worden geverifieerd. Is sprake van een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek, dan dient de belanghebbende erop te worden gewezen dat het weigeren van toestemming gevolgen kan hebben voor de verlening van bijstand. Ontbreekt een redelijke grond, dan moet de belanghebbende erop worden geattendeerd dat het weigeren van toestemming geen (directe) gevolgen heeft voor de bijstandsverlening. De bewijslast ten aanzien van het ‘informed consent’ bij het binnentreden in de woning berust op het bestuursorgaan. Zie ook de uitspraak van 24 november 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BK4057. Over het antwoord op de vraag of ‘informed consent’ is verleend, mag redelijkerwijs geen twijfel bestaan.

Niet in geschil is dat er geen redelijke grond voor het huisbezoek was. Dat betekent dat aan appellanten bij de aanvang van het huisbezoek had moeten worden meegedeeld dat een weigering van het huisbezoek geen gevolgen zou hebben voor de bijstandsverlening. Uit de Verklaring blijkt niet onmiskenbaar dat dit aan appellanten is meegedeeld. Bij de zinsnede “dat (…) dit gevolgen kan hebben voor mijn recht op pensioen of uitkering van de SVB” staat een kruisje dat is doorgehaald. Volgens een telefoonrapport van 26 juni 2016 heeft de betrokken ambtenaar verklaard dat dit is gebeurd, omdat hij een aantal formulieren waaronder dit formulier vooraf had ingevuld en dat niet meer tijdig kon corrigeren en heeft hij niet per ongeluk het verkeerde gezegd. Hiermee is niet buiten twijfel komen vast te staan dat de betreffende toezichthouders appellanten bij aanvang van het huisbezoek hebben verteld dat weigering geen gevolgen zou hebben. Niet duidelijk is waarvoor appellanten hebben getekend, nu de doorhaling van het kruisje niet is voorzien van een paraaf. Bovendien valt niet met zekerheid vast te stellen dat wat de betrokken ambtenaar heeft verklaard met betrekking tot een aantal formulieren, ook in dit geval zo is gegaan. Wat in het rapport staat, laat in ieder geval ruimte voor een andere uitleg. Daarin staat immers dat de toezichthouders betrokkenen hebben meegedeeld wat de gevolgen zouden zijn bij een eventuele weigering. Daar staat niet dat de toezichthouders hebben meegedeeld dat weigering geen gevolgen zou hebben. Betwijfeld moet daarom worden of het ‘informed consent’ op de juiste wijze is verleend. Daaraan doet niet af dat een afschrift van de door partijen ondertekende Verklaring op 9 augustus 2016 aan appellanten is gestuurd en zij daarop niet hebben gereageerd. Nu niet is komen vast te staan dat het ‘informed consent’ op de juiste wijze is verleend, kunnen de bevindingen van het huisbezoek, waaronder de gegevens, opgenomen in de Verklaring en het formulier, niet aan de besluitvorming ten grondslag worden gelegd.

De vraag is dan of de onderzoeksresultaten die zijn verkregen bij het vermogensonderzoek in Turkije, wel aan de besluitvorming ten grondslag kunnen worden gelegd. De Raad beantwoordt die vraag ontkennend. Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 24 november 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BK4047) verzet geen rechtsregel of algemeen rechtsbeginsel zich ertegen dat het bijstandverlenend orgaan na een onrechtmatig huisbezoek een nader onderzoek instelt naar de rechtmatigheid van verleende of nog te verlenen bijstand en de bevindingen van een dergelijk onderzoek bij de beoordeling van het recht op bijstand betrekt. Dat betekent dat de omstandigheid dat een huisbezoek onrechtmatig is, in beginsel niet meebrengt dat de bevindingen uit een nader onderzoek niet mogen worden gebruikt bij de beoordeling van het recht op bijstand van degene jegens wie dat huisbezoek onrechtmatig is. Dit is anders indien het bijstandverlenend orgaan in redelijkheid geen gebruik kon maken van de bevoegdheid tot het instellen van een nader onderzoek of van de daardoor verkregen onderzoeksresultaten, gelet op de wijze waarop dat in het concrete geval is gebeurd. Dat geval doet zich hier voor. Aanleiding voor het vermogensonderzoek in Turkije was de mededeling van appellanten tijdens het huisbezoek dat appellante een woning in [gemeente] op het onder 1.3 genoemde adres in eigendom had. Dat gegeven is bij het vermogensonderzoek in Turkije geverifieerd. Het onderzoek dat op 22 november 2016 heeft plaatsgevonden, is daarmee uitsluitend een vervolg op en onlosmakelijk verweven met de bevindingen van het onrechtmatige huisbezoek. Dat heeft tot gevolg dat de bevindingen van dat onderzoek als zogenoemde verboden vruchten van het huisbezoek van bewijs moeten worden uitgesloten.

In bezwaar hebben appellanten een Overzicht aangifte overgelegd. Daarin is opgenomen dat appellante de woning op 1 januari 1974 heeft verworven en dat de belastbare marktwaarde op 3 april 2017 TL 56.000,- was. Deze door appellanten uit eigen beweging overgelegde gegevens zijn niet te beschouwen als uitsluitend een vervolg op en onlosmakelijk verweven met de bevindingen van het onrechtmatige onderzoek naar vermogen van appellanten in Turkije en mogen daarom door het college wel bij de besluitvorming worden betrokken. Deze gegevens zijn voldoende voor de conclusie dat appellanten de gehele te beoordelen periode over een woning in Turkije beschikten. Immers, volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 12 september 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:3136) rechtvaardigt de registratie van eigendom in een belastingregister de vooronderstelling dat – behoudens tegenbewijs dat hier ontbreekt – appellante in de te beoordelen periode eigenaresse was van de woning. Door dit niet te melden hebben appellanten de inlichtingenverplichting geschonden.

Het Overzicht aangifte vermeldt niet wat de aankoopprijs van de woning was en ook niet wat de waardeontwikkeling van de woning nadien was. Objectieve en verifieerbare gegevens over de waarde van de woning in de te beoordelen periode ontbreken. Wel wordt in het Overzicht aangifte de belastbare marktwaarde over de jaren 2014-2017 weergegeven die liep van TL 50.981,08 tot TL 56.106,69. Van de in het Overzicht aangifte genoemde waarden kan echter niet worden uitgegaan, deels omdat die zien op data die liggen na afloop van de te beoordelen periode. Verder geldt dat volgens vaste rechtspraak aan de waarde die wordt opgegeven voor de onroerende zaakbelasting in Turkije geen betekenis wordt toegekend. Daarbij is van belang dat de heffing van de onroerende zaakbelasting plaatsvindt naar opgave van de waarde van de onroerende zaak door de belastingplichtige eigenaar, die baat heeft bij vaststelling van een lage waarde (zie bijvoorbeeld de uitspraken van 10 november 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:3980 en 6 augustus 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:2615). Dit betekent dat de waarde van de woning in de te beoordelen periode en daarmee het recht op bijstand over te beoordelen periode niet kan worden vastgesteld. Dit is het gevolg van de schending van de inlichtingenverplichting door appellanten. Daarmee bestaat grond voor de intrekking en terugvordering van de AIO-aanvulling over de te beoordelen periode. De rechtsgevolgen van het bestreden besluit kunnen dus op die grond in stand gelaten worden.

Appellanten hebben aangevoerd dat de Svb moet afzien van terugvordering of deze had moeten matigen omdat de terugvordering onevenredig is en hebben daarbij gewezen op het Overzicht aangifte, waaruit volgt dat de terugvordering niet in verhouding staat tot de waarde van de woning. Deze beroepsgrond slaagt niet omdat aan de hand van dat Overzicht aangifte – zoals hiervoor is overwogen – de waarde van de woning niet kan worden vastgesteld, en dus ook niet of sprake is van een onevenredigheid.