Centrale Raad van Beroep, 25-10-2022, ECLI:NL:CRVB:2022:2360, 20 / 3608 PW

De vader van appellant is op [datum 1] 2013 overleden. In de ‘akte constatering wettelijke verdeling nalatenschap’ van de vader van 6 oktober 2014 (akte) staat dat de vader zonder het maken van huwelijkse voorwaarden was gehuwd, dat hij in zijn testament niet is afgeweken van de wettelijke verdeling van de nalatenschap, zoals geregeld in artikel 4:13 van het Burgerlijk Wetboek (BW) (wettelijke verdeling van de nalatenschap) en dat hij niet is afgeweken van de erfdelen volgens de wet. De nalatenschap van de vader bedraagt de helft van de huwelijksgemeenschap. Hiertoe behoort onder meer de echtelijke woning, waarvan de WOZ-waarde ten tijde van het overlijden € 1.080.000,- bedroeg, en leningen aan de kinderen tot een totaalbedrag van € 112.079,-. De echtgenote – de moeder van appellant – en de kinderen – appellant en zijn broer en zussen – zijn ieder voor een zesde deel erfgenaam van de nalatenschap. In de akte is vermeld dat de moeder op grond van de wettelijke verdeling van de nalatenschap alle tot de nalatenschap behorende goederen heeft verkregen. Ieder van de kinderen heeft een vordering op de moeder gekregen, overeenkomend met de waarde van zijn/haar erfdeel. Appellant heeft een vordering op zijn moeder van € 90.861,-. Dit is een nietopeisbare vordering.

Appellant ontving sinds 24 september 2015 bijstand op grond van de Participatiewet (PW) naar de norm voor een alleenstaande.

De moeder van appellant is op [datum 2] 2018 overleden. Appellant heeft het dagelijks bestuur hiervan op 16 mei 2018 op de hoogte gesteld. Appellant is in een telefonisch gesprek op 29 mei 2018 namens het college meegedeeld dat de aanspraak op de erfenis ontstaat op de datum van overlijden van de eerste ouder. De bijstand is op verzoek van appellant op 31 oktober 2018 beëindigd.

Eind december 2018 heeft appellant uit de afwikkeling van de nalatenschap van zijn moeder € 60.000,- ontvangen op zijn bankrekening.

Bij brief van 30 augustus 2019 heeft een medewerker van de Regionale Dienst Werk en Inkomen Kromme Rijn Heuvelrug bij appellant stukken opgevraagd over de ontvangen erfenis. In de door appellant toegezonden ‘Opstelling Aangifte erfbelasting in de nalatenschap’ van de moeder (Opstelling) staan de activa en de passiva van de nalatenschap. Tot de activa behoren onder meer de voormalige echtelijke woning, waarvan de verkoopopbrengst € 850.000,- bedraagt, en een lening aan appellant tot een bedrag van € 71.164,-. Verder blijkt uit voornoemde opstelling dat het aandeel van appellant in de nalatenschap € 143.379,- bedraagt en dat de lening van € 71.164,- daarop in mindering is gebracht, waarna € 72.215,- resteert.

Bij besluiten van 11 oktober 2019 en 31 oktober 2019, na bezwaar gehandhaafd bij besluit van 6 januari 2020 (bestreden besluit), heeft het dagelijks bestuur de over de periode van 24 september 2015 tot en met 31 oktober 2018 gemaakte kosten van bijstand tot een bedrag van € 26.420,39 (netto) van appellant teruggevorderd. Het dagelijks bestuur heeft de terugvordering gebaseerd op artikel 58, tweede lid, aanhef en onder f, ten eerste, van de PW omdat sprake is van naderhand verkregen middelen die zien op een periode waarover bijstand is verleend. Appellant heeft op [datum 1] 2013 aanspraak gekregen op zijn aandeel in de nalatenschap van zijn vader, op [datum 2] 2018 op zijn aandeel in de nalatenschap van moeder en heeft in december 2018 feitelijk de beschikking gekregen over de gelden uit de nalatenschappen.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellant zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Ter zitting is met partijen besproken dat de terugvordering over de periode na het overlijden van moeder van [datum 2] 2018 tot en met 31 oktober 2018 tot een bedrag van € 5.143,87 niet langer in geschil is. Het geschil tussen partijen ziet op de terugvordering over de periode van 24 september 2015 tot en met 17 april 2018 tot een bedrag van € 21.276,52.

Appellant heeft aangevoerd dat de bijstand over de periode vanaf 24 september 2015 niet kan worden teruggevorderd omdat de aanspraak op de nalatenschap pas is ontstaan ná het overlijden van zijn moeder en er vóór die datum geen aanspraak bestond op de nalatenschap van zijn vader. Appellant had alleen een nietopeisbare vordering op zijn moeder. Dit is geen reële aanspraak, omdat de langstlevende ouder, in dit geval de moeder, de mogelijkheid heeft om de nalatenschap in zijn geheel op te maken door alles uit te geven, zodat de vordering op zijn moeder na haar overlijden onbetaald zal blijven.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Hierbij is het volgende van betekenis.

Appellant heeft aangevoerd dat het dagelijks bestuur hem bij aanvang van de bijstand ten onrechte niet heeft geïnformeerd over de mogelijkheid dat de bijstand vanaf 24 september 2015 zou worden teruggevorderd. Hij had anders andere keuzes gemaakt.

Deze beroepsgrond slaagt ook niet. Voorop staat dat appellant bij zijn bijstandsaanvraag niet heeft gemeld dat hij een nietopeisbare vordering op zijn moeder had. Voor het college was het daarom onmogelijk om appellant over de gevolgen daarvan voor te lichten. Ook als het dagelijks bestuur op de hoogte was van het feit dat de vader van appellant was overleden en dat appellant een nietopeisbare vordering op zijn moeder had, was het dagelijks bestuur niet verplicht om appellant op dat moment te informeren over de mogelijke gevolgen van de ontvangst van zijn erfdeel voor de bijstand. Voor een dergelijke verplichting zijn geen aanknopingspunten in de wettelijke bepalingen te vinden. Het dagelijks bestuur heeft dan ook niet onzorgvuldig gehandeld door appellant daarover niet vóór de besluiten van 11 en 31 oktober 2019 te informeren. Vergelijk de uitspraken van 11 september 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:2811, en van 2 november 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:2708.

Verder heeft appellant aangevoerd dat hij ongerechtvaardigd anders is behandeld dan bijstandsgerechtigden van wie de ouders nog niet zijn overleden. Betrokkenen met één overleden ouder worden volgens appellant benadeeld ten opzichte van betrokkenen met twee nog levende ouders. De stelling dat appellant ongerechtvaardigd anders wordt behandeld dan bijstandsgerechtigden van wie beide ouders nog niet zijn overleden, kan alleen al niet worden gevolgd omdat geen sprake is van gelijke gevallen. Als de beide ouders van een bijstandsgerechtigde nog in leven zijn gedurende de bijstandsperiode, heeft die bijstandsgerechtigde namelijk geen aanspraak op een nalatenschap.

Daarnaast heeft appellant aangevoerd dat hij een schuld had aan zijn ouders van € 71.164,- die in mindering moet worden gebracht op de niet-opeisbare vordering die hij na het overlijden van zijn vader had op zijn moeder. Dit leidt ertoe dat niet alle bijstand over de periode van 24 september 2015 tot en met 17 april 2018 kan worden teruggevorderd.

Deze beroepsgrond slaagt wel. Hierbij is het volgende van betekenis.

Uit 4.8 tot en met 4.8.3 vloeit voort dat het hoger beroep slaagt en dat de aangevallen uitspraak moet worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad het beroep gegrond verklaren en het bestreden besluit vernietigen voor zover het de hoogte van de terugvordering betreft.

Aansluitend moet worden bezien welk vervolg aan deze uitkomst wordt gegeven. De Raad kan als volgt zelf in de zaak voorzien, nu voldoende duidelijkheid bestaat over de omvang van de terugvordering en er geen aanleiding is te oordelen dat het dagelijks bestuur niet redelijkerwijs gebruik kan maken van zijn bevoegdheid om de bijstand terug te vorderen. De besluiten van 11 en 31 oktober 2019 zullen worden herroepen voor zover het de hoogte van de terugvordering betreft. De hoogte van de terugvordering zal worden vastgesteld op € 15.942,93 over de periode van 24 september 2015 tot [datum 2] 2018 en € 5.143,87 over de periode van [datum 2] 2019 tot en met 31 oktober 2018, in totaal dus op € 21.086,80.