Centrale Raad van Beroep, 25-04-2023, ECLI:NL:CRVB:2023:896, 21/1766 PW

Appellante ontving sinds 5 maart 2018 bijstand op grond van de Participatiewet (PW) naar de norm voor een alleenstaande ouder. Appellante heeft drie kinderen, waarvan ten tijde in dit geding van belang de twee jongste kinderen bij appellante woonden.

Op 24 oktober 2019 heeft appellante tijdens een periodiek heronderzoek bij haar casemanager van de gemeente Purmerend bankafschriften ingeleverd. Op die bankafschriften is te zien dat appellante nauwelijks pinde voor boodschappen. Daarnaast heeft een medewerker van de afdeling Vordering en Verhaal van de gemeente Purmerend contact gehad met een ex-partner (X) van appellante. X heeft in een e-mail van 1 november 2019 geschreven dat hij appellante maandelijks een contant bedrag van € 200,- betaalt. Hij heeft daarbij ook sms-gesprekken met appellante en een overzicht van pinopnames van zijn bankrekening toegezonden. Naar aanleiding van deze informatie van de casemanager en de afdeling Vordering en Verhaal heeft een handhavingsmedewerker van de gemeente Purmerend (medewerker) een onderzoek ingesteld naar de rechtmatigheid van de aan appellante verleende bijstand. Op 3 december 2019 heeft de medewerker met appellante een gesprek gevoerd. Tijdens dat gesprek heeft appellante onder meer verklaard dat zij boodschappen van haar moeder krijgt en dat zij ook wel bij haar moeder eet. Verder heeft appellante verklaard dat het niet waar is dat X elke maand € 200,- aan haar betaalt. De bevindingen van het onderzoek zijn neergelegd in een rapportage van 5 december 2019.

Bij besluit van 27 januari 2020 heeft het college de bijstand van appellante met ingang van 1 december 2019 ingetrokken omdat zij per die datum werk heeft gevonden. Verder heeft het college de bijstand van appellante herzien, voor zover hier van belang, door over de periode van 25 juni 2018 tot en met 30 november 2019 maandelijks een bedrag van € 200,- aan van X ontvangen alimentatie op de bijstand in mindering te brengen. Het college heeft op grond hiervan de bijstand van appellante teruggevorderd tot een bedrag van € 1.954,24 (bruto) over de maanden in 2018 en van € 2.200,- (netto) over de maanden in 2019. Verder heeft het college de bijstand over de periode van 1 juli 2019 tot en met 30 november 2019 herzien door het verschil tussen wat appellante in die periode gemiddeld aan boodschappen per maand heeft uitgegeven en de Nibud-norm op de bijstand in mindering te brengen. De door de herziening van de bijstand van appellante te veel betaalde bijstand heeft het college van appellante teruggevorderd tot een bedrag van € 1.150,-.

Het college heeft vervolgens bij besluit van 8 april 2020 (bestreden besluit), voor zover hier van belang, het bezwaar gegrond verklaard voor zover betreft het bedrag van het verschil tussen de gemiddelde uitgaven aan boodschappen en de Nibud-norm en dit bedrag lager vastgesteld op € 191,50 per maand en een totaalbedrag van € 957,50. Voor het overige heeft het college het besluit van 27 januari 2020 gehandhaafd.

Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit gegrond verklaard, het bestreden besluit vernietigd en het college opgedragen om een nieuw besluit te nemen op het bezwaar met inachtneming van de uitspraak. Daartoe heeft de rechtbank geoordeeld, kort samengevat en voor zover relevant, dat het college de waarde van de ontvangen boodschappen terecht op de bijstand van appellante in mindering heeft gebracht. Over de van X ontvangen alimentatie heeft de rechtbank geoordeeld dat het college met de voorhanden zijnde gegevens onvoldoende heeft onderbouwd dat appellante over de gehele periode van 25 juni 2018 tot en met 30 november 2019 van X maandelijks een bedrag van € 200,- aan alimentatie heeft ontvangen.

Bij het nader besluit heeft het college de herziening van de bijstand met de door X ontvangen alimentatie beperkt tot een totaalbedrag van € 1.200,-. Aan deze herziening ligt ten grondslag dat uit de pinopnames van X, de sms-berichten en zijn verklaring kan worden afgeleid dat appellante in ieder geval op 1 september 2018, 22 september 2018, 10 november 2018, 30 mei 2019, 6 juli 2019 en 5 oktober 2019 een bedrag van € 200,- aan alimentatie van X heeft ontvangen.

3. In hoger beroep heeft appellante zich tegen de aangevallen uitspraak gekeerd, voor zover de rechtbank de herziening van de bijstand over de periode van 1 juli 2019 tot en met 30 november 2019, in verband met de door appellante ontvangen boodschappen, in stand heeft gelaten. Tegen het nader besluit heeft appellante aangevoerd dat zij betwist dat zij alimentatie van X heeft ontvangen.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Het nader besluit wordt, gelet op de artikelen 6:19 en 6:24 van de Algemene wet bestuursrecht, mede in de beoordeling betrokken.

Herziening van bijstand is een voor de betrokkene belastend besluit. Daarom rust de bewijslast om aannemelijk te maken dat aan de voorwaarden voor herziening is voldaan in beginsel op de bijstandverlenende instantie. Dit betekent dat de bijstandverlenende instantie de nodige kennis over de relevante feiten moet verzamelen.

Appellante heeft aangevoerd dat het college niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij alimentatie van X heeft ontvangen. In de sms-berichten wordt niet gesproken van alimentatie. Deze berichten kunnen net zo goed over kleingeld voor hun zoon D gaan. Deze beroepsgrond slaagt niet. Daartoe is het volgende van belang.

Appellante heeft aangevoerd dat het college de bijstand ten onrechte heeft herzien omdat zij te weinig boodschappen heeft gedaan. Appellante heeft wel degelijk genoeg boodschappen gedaan. Deze beroepsgrond slaagt wel. Daartoe is het volgende van belang.

Het gegeven dat anderen voorzien in (een deel van) de algemeen noodzakelijke bestaanskosten van een bijstandsgerechtigde is een omstandigheid die voor de bijstandsverlening relevant is en die dus gemeld moet worden. Dit is vaste rechtspraak (uitspraak van 29 september 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:3294). De bijstand wordt immers verstrekt voor het voldoen van de algemeen noodzakelijke kosten van het bestaan, waaronder de kosten van levensonderhoud. De bijstandsnorm is daar ook op afgestemd. Gelet op het vangnetkarakter van de bijstand moest het appellante redelijkerwijs duidelijk zijn dat het feit dat zij boodschappen van haar moeder en van Z ontving, van belang kon zijn voor haar recht op bijstand. Appellante heeft het ontvangen van de boodschappen niet aan het college gemeld. Zij is dan ook de op grond van artikel 17, eerste lid, van de PW op haar rustende inlichtingenverplichting niet nagekomen.

Uit 4.5 tot en met 4.5.2 volgt dat is voldaan aan de voorwaarden om met toepassing van artikel 18, eerste lid, van de PW de bijstand van appellante over de maanden juli, augustus en september 2019 af te stemmen.

Indien de bijstandverlenende instantie door schending van de inlichtingenverplichting het recht op bijstand niet precies kan vaststellen, behoort die instantie dat recht schattenderwijs vast te stellen, waarbij de eventueel resterende onzekerheid voor rekening van de betrokkene mag worden gelaten. Vergelijk de uitspraak van 27 september 2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BT5852. Dit geldt ook voor de vaststelling van het recht op bijstand door afstemming met toepassing van artikel 18, eerste lid, van de PW. Het is dan aan de betrokkene om te stellen en met objectieve gegevens aannemelijk te maken wat de juiste vaststelling zou zijn.

Appellante heeft betoogd dat aanleiding bestaat om bij de afstemming aan te sluiten bij het beleid van de gemeente Amsterdam over vrij te laten giften. In dit beleid gaat het in beginsel om incidentele en vrij te besteden gelden. Hier is geen sprake van incidentele ontvangsten en ging het ook niet om vrij te besteden geld. Daarom is sprake van een andere situatie dan in het door appellante genoemde beleid en slaagt deze grond reeds daarom niet.

Voor zover appellante heeft beoogd aan te voeren dat herziening van de bijstand in strijd is met het gelijkheidsbeginsel omdat de bijstand van personen die voedselpakketten ontvangen van de Voedselbank niet bij wijze van afstemming wordt verlaagd, slaagt dit beroep op het gelijkheidsbeginsel niet. Anders dan appellante stelt, is geen sprake van gelijke gevallen. De verstrekking van boodschappen door de moeder en een ex-partner van appellante is, anders dan de voedselpakketten van de Voedselbank, geheel vrijblijvend en op geen enkele wijze gebonden aan een voorafgaande aanvraag, voorwaarden, een financiële drempel of een tijdsbeperking. Vergelijk de uitspraak van 23 augustus 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1918.

Appellante heeft verzocht om een schadevergoeding. Dat verzoek wordt toegewezen, indien en voor zover de vaststelling van de lagere terugvordering tot een terugbetaling aan appellante leidt. Op grond van artikel 6:119, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bestaat schadevergoeding, verschuldigd wegens de vertraging in de voldoening van een geldsom, in de wettelijke rente van die som over de tijd dat de schuldenaar met de voldoening daarvan in verzuim is geweest. Ter zitting is vastgesteld dat appellante een deel van het teruggevorderde bedrag heeft terugbetaald aan het college. Alleen indien en voor zover appellante te veel heeft afgelost, moet het college in ieder geval de wettelijke rente daarover vergoeden. Voor de berekening daarvan wijst de Raad als voorbeeld op overweging 4.11 van de uitspraak van 27 februari 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:766. Het college zal die berekening moeten maken.