Centrale Raad van Beroep, 22-12-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:3517, 19/566 PW

Ingevolge artikel 3, tweede lid, aanhef en onder b, van de PW wordt degene die duurzaam gescheiden leeft van de persoon met wie hij gehuwd is aangemerkt als ongehuwd. Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 25 september 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:2918) leven echtgenoten pas duurzaam gescheiden, als beiden of één van hen het echtelijk samenleven wil verbreken, waardoor ieder afzonderlijk zijn eigen leven leidt alsof hij niet met de ander gehuwd is en dit door ten minste één van beiden als blijvend is bedoeld. Dit zal moeten blijken uit concrete feiten en omstandigheden.

De in 4.2.1 weergegeven beroepsgrond slaagt niet. Daarvoor is van belang dat appellant en zijn echtgenote niet de intentie hebben het huwelijk te beëindigen. Verder is de echtgenote van appellant na het huwelijk gaan inwonen bij de vader van appellant, verricht zij daar huishoudelijke taken en verzorgt zij hem. De echtgenote wordt feitelijk door de vader van appellant en zijn familie onderhouden. Verder hebben appellant en zijn echtgenote regelmatig contact met elkaar en verblijft hij gedurende zijn jaarlijkse vakantie bij zijn echtgenote in Marokko. Ook heeft appellant verklaard zijn echtgenote naar Nederland te willen laten komen. Appellant heeft weliswaar aangegeven dat dit momenteel, gezien zijn financiële situatie, niet mogelijk is, maar niet uitgesloten is dat dit – op termijn – verandert, bijvoorbeeld als appellant (weer) werk vindt. Bovendien bestaat de mogelijkheid voor appellant om zich te voegen bij het huishouden van zijn echtgenote in Marokko. Dat appellant er de voorkeur aan geeft om in Nederland te blijven, omdat hij hier inmiddels een leven heeft opgebouwd, is zijn eigen keuze. Dit betekent dat de situatie van gescheiden leven niet uitzichtloos is en dat van duurzaam gescheiden leven in de zin van artikel 3, tweede lid, aanhef en onder b, van de PW geen sprake is. Het college heeft appellant voor de toepassing van de PW dan ook terecht als gehuwd aangemerkt.

Appellant heeft voorts aangevoerd dat de toepassing van artikel 24 van de PW hem onder het sociaal minimum brengt en er reden is voor afstemming.

Afstemming van de bijstandsnorm met toepassing van artikel 18, eerste lid, van de PW geeft inhoud aan één van de uitgangspunten van de PW, te weten dat de bijstand wordt afgestemd op de feitelijke behoeften in het individuele geval. Volgens vaste rechtspraak, zie bijvoorbeeld de uitspraak van 28 juli 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:2492, is voor afstemming in die zin slechts plaats in zeer bijzondere situaties.

Het college heeft zich op het standpunt gesteld dat appellant niet aannemelijk heeft gemaakt dat een onhoudbare financiële situatie is ontstaan of dreigt te omstaan en dat het niet de taak is van het college om zelfstandig te onderzoeken of toepassing gegeven moet worden aan artikel 18, eerste lid, van de PW. Het college verwijst in dit verband naar de uitspraken van 7 november 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:3891 en van 1 mei 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:1344.

In het geval van appellant ligt dit anders. Appellant leeft niet duurzaam gescheiden van zijn echtgenote die in Marokko woont en daarom geen recht heeft op bijstand. Niet in geschil is dat de echtgenote van appellant niet over middelen beschikt. Door de gewijzigde tekst van artikel 24 van de PW krijgen bijstandsgerechtigden met een niet-rechthebbende partner en zonder kostendelende medebewoners met ingang van 1 januari 2016 bijstand verleend naar 50% van de norm voor gehuwden, terwijl dit voorheen 70% van de norm voor gehuwden was. Gelet op de uitspraken van 17 december 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:4103, ECLI:NL:CRVB:2019:4104 en ECLI:NL:CRVB:2019:4105 had de situatie van appellant voor het college aanleiding moeten zijn om zelfstandig te beoordelen of toepassing moet worden gegeven aan artikel 18, eerste lid, van de PW en had het college hier het nodige onderzoek naar moeten doen.

Het college heeft betoogd dat de in 4.3.4 genoemde uitspraken van 17 december 2019 onbegrijpelijk zijn in het licht van de uitspraken genoemd in 4.3.3. Dit betoog faalt. Het gaat niet om vergelijkbare gevallen. In de uitspraken genoemd in 4.3.3 hadden de belanghebbenden immers kostendelende medebewoners.

Het college heeft verder betoogd dat de PW voorziet in een bevoegdheid tot afstemming en dat van een verplichting geen sprake is. Ook dit betoog faalt. Artikel 18, eerste lid, van de PW schrijft afstemming voor. Artikel 18, eerste lid, van de PW luidt immers als volgt: “Het college stemt de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.”

Van een onderzoek als bedoeld in 4.3.4 is niet gebleken. In het aan het besluit van 12 april 2018 ten grondslag liggende rapport van 12 april 2018 staat enkel dat er geen reden is tot afstemming naar een hogere norm en dat de omstandigheid dat appellant zijn echtgenote € 200,- stuurt een eigen keuze is. Ter zitting heeft het college in reactie op schriftelijke vragen van de Raad een berekening overgelegd waaruit volgens het college blijkt dat geen sprake is van zeer bijzondere omstandigheden die nopen tot afstemming van de bijstand. In deze berekening heeft het college zich beperkt tot de inkomsten van appellant uit bijstand, huurtoeslag en zorgtoeslag en kosten bestaande uit huur en premie ziektekosten, alsmede voeding, berekend aan de hand van de normen die het Nibud voor de dagelijkse kosten aan voeding hanteert. Uit de door appellant overgelegde bankafschriften blijkt echter dat appellant kosten heeft die niet in de berekening zijn betrokken. Voorts blijkt uit voornoemd rapport van 12 april 2018 dat appellant meerdere schulden heeft. Dit heeft het college niet onderzocht, omdat volgens het college het hebben van schulden geen reden is voor afstemming. Het hebben van schulden kan echter ook wijzen op het niet beschikken over voldoende middelen van bestaan. Van belang is voorts dat appellant in het kader van het onderzoek naar aanleiding van zijn aanvraag om bijstand weliswaar heeft verklaard dat hij zijn echtgenote iedere maand ongeveer € 200,- stuurt en daarvoor soms geld moet lenen, maar dat hij op de hoorzitting van 24 mei 2018 naar voren heeft gebracht dat, anders dan in het verleden, het sturen van geld naar zijn echtgenote in Marokko niet meer mogelijk is. De eerdere verklaring betrof het uitgavenpatroon van appellant in het verleden. Het college had alle relevante omstandigheden, mogelijkheden en middelen van appellant ten tijde van de bijstandsverlening moeten onderzoeken. Door dat na te laten heeft het college geen volledig beeld gekregen van de inkomsten en uitgaven van appellant, waardoor het college niet heeft kunnen vaststellen of de toepassing van artikel 24 van de PW in het geval van appellant leidt tot een voor hem financieel schrijnende situatie.

De rechtbank heeft wat in 4.3.7 is overwogen niet onderkend. Daarom kan de aangevallen uitspraak niet in stand worden gelaten. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen zal de Raad het beroep gegrond verklaren en het bestreden besluit vernietigen wegens strijd met de artikelen 3:2 en 7:12, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Het college zal opnieuw dienen te beslissen op het bezwaar van appellant tegen het besluit 12 april 2018 met inachtneming van deze uitspraak. Met het oog op een voortvarende afdoening van het geschil bestaat aanleiding om met toepassing van artikel 8:113, tweede lid, van de Awb te bepalen dat tegen de door het college te nemen nieuwe beslissing op bezwaar slechts bij de Raad beroep kan worden ingesteld.