Rechtbank Rotterdam, 08-09-2017, ECLI:NL:RBROT:2017:6917, ROT 16/6584, ROT 16/8000 en ROT 17/414

In zaak ROT 16/6584 heeft eiser bij brief van 7 maart 2016 de volgende aanvraag bij verweerder ingediend:

Verweerder heeft deze aanvraag niet in behandeling genomen, omdat eiser desgevraagd heeft nagelaten het verzoek nader te preciseren. Bij bestreden besluit 1 heeft verweerder overwogen dat hij de aanvraag terecht niet in behandeling heeft genomen, omdat volgens hem sprake is van misbruik van recht door eiser. Verweerder heeft in dit verband overwogen dat sprake is van een zeer omvangrijk verzoek en dat de gevraagde informatie betrekking heeft op zeer uiteenlopende onderwerpen, die niet of in een zeer ver verwijderd verband staan met de doelen die eiser daarmee zegt na te streven. Verweerder heeft daarbij mede acht geslagen op de tegenstrijdige verklaringen die eiser in bezwaar opgeeft als doel van zijn verzoek, namelijk in zijn bezwaarschrift dat hij de informatie nodig heeft voor de vele procedures die hij tegen verweerder voert en ter hoorzitting dat hij de informatie wil gebruiken voor een door hem in eigen beheer uit te geven boek.

In beroep heeft eiser aangevoerd dat hij geen verslag van de hoorzitting in bezwaar heeft ontvangen, dat geen sprake is van misbruik van recht, dat verweerder hem gelet op artikel 3, vierde lid, van de Wob behulpzaam had moeten zijn bij het preciseren van zijn verzoek en dat hij niet tegenstrijdig heeft verklaard over de reden van het Wob-verzoek.

In zaak ROT 16/8000 heeft eiser bij brief van 9 mei 2016 de volgende aanvraag bij verweerder ingediend:

Verweerder heeft deze aanvraag niet in behandeling genomen, omdat hij van mening is dat sprake is van misbruik van recht door eiser. In dit verband heeft verweerder onder meer overwogen:

Bij bestreden besluit 2 heeft verweerder zijn standpunt gehandhaafd dat sprake is van misbruik van recht.

In beroep heeft eiser zich op het standpunt gesteld dat verweerder hem tijdig had moeten horen alvorens zijn aanvraag niet in behandeling te nemen en dat verweerder hem gelet op artikel 3, vierde lid, van de Wob behulpzaam had moeten zijn bij het preciseren van zijn verzoek. Voorts heeft eiser aangevoerd dat hij zowel in zijn verzoek als in zijn bezwaarschrift de doelen waarvoor hij de informatie wil gebruiken duidelijk heeft meegedeeld, te weten persoonlijke redenen (er lopen diverse procedures bij de rechtbank en de Nationale ombudsman en diverse verzoeken in het kader van de rechtsbijstand en de Wob) en zakelijke redenen (zo staat eiser als juridisch adviseur cliënten bij de in de regio Dordrecht inzake maatschappelijke omvang en problemen rond huisvesting). Eiser betwist dat sprake is van misbruik van recht.

In de zaak ROT 17/414 heeft eiser verweerder bij brief van 15 november 2016 de volgende aanvraag bij verweerder ingediend:

In het kader van het door eiser ingestelde beroep tegen het niet tijdig beslissen op deze aanvraag heeft verweerder aangevoerd dat geen sprake is van een geldige ingebrekestelling, omdat eisers brief van 20 december 2016 door hem niet als zodanig is opgevat en ook niet opgevat behoeft te worden.

Bij brief van 20 juni 2017 heeft verweerder het standpunt dat sprake is van misbruik van recht door eiser in de zaken ROT 16/6584 en 16/8000 gehandhaafd. Het doel van eiser, aldus verweerder, is het veroorzaken van een grote werklast voor verweerder. Ter illustratie van deze stelling heeft verweerder een overzicht verstrekt van de 64 meldingen, aanvragen, bezwaren en beroepen van eiser bij of tegen verweerder in de periode van februari 2014 tot februari 2016.

In artikel 8:41, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is bepaald dat van de indiener van het beroepschrift door de griffier een griffierecht wordt geheven. In het zesde lid is bepaald dat het beroep niet-ontvankelijk is indien het bedrag niet tijdig is bijgeschreven of gestort, tenzij redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat de indiener in verzuim is geweest.

Eiser heeft in een groot aantal zaken bij deze rechtbank een beroep op betalingsonmacht gedaan. Bij uitspraken van 12 oktober 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:2730) en 21 oktober 2016 (zaaknummers 20150841/2/A3 en 201509229/2/A3) heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) drie zaken van eiser teruggewezen naar de rechtbank om opnieuw te beoordelen of hem ontheffing van de verplichting tot voldoening van griffierecht moet worden verleend. In deze uitspraken heeft de Afdeling geoordeeld dat de rechtbank bij de beoordeling van de beroepen op betalingsonmacht de vraag dient te betrekken of sprake is van misbruik van recht door eiser. Het door een rechtzoekende, wiens beroep op betalingsonmacht eenmaal door de bestuursrechter is gehonoreerd, veelvuldig – al dan niet tegelijkertijd of nagenoeg tegelijkertijd – starten van procedures waarin telkens een beroep op betalingsonmacht wordt gedaan, kan de bestuursrechter onder omstandigheden tot de slotsom leiden dat sprake is van misbruik van recht, aldus de Afdeling. Indien de bestuursrechter tot het oordeel komt dat een rechtzoekende misbruik van recht maakt, kan de bestuursrechter volgens de Afdeling een beroep op betalingsonmacht afwijzen, ook al blijkt dat het inkomen van die rechtzoekende minder bedraagt dan 90 procent van de voor een alleenstaande geldende (maximale) bijstandsnorm.

De rechtbank stelt vast dat eiser ter zitting heeft verklaard dat hij een proceskostenveroordeling wenst, omdat hij verletkosten heeft gemaakt. Eiser verricht arbeid als zelfstandige en hanteert voor deze werkzaamheden een uurtarief dat varieert van € 20,- tot € 80,-. Ter illustratie heeft eiser een declaratie van 23 januari 2015 overgelegd, waaruit de rechtbank begrijpt dat hij deze werkzaamheden in ieder geval sinds begin 2015 verricht. De stelling dat eiser verletkosten maakt, impliceert dat hij met enige regelmaat inkomsten uit arbeid als zelfstandige genereert, anders valt immers niet vol te houden dat sprake is van verletkosten. De rechtbank stelt vast dat eiser bij het indienen van het beroep op betalingsonmacht geen melding heeft gemaakt van inkomsten uit arbeid als zelfstandige. Uitgaande van wat eiser ter zitting heeft verklaard, is onduidelijk of hij de rechtbank juist en volledig heeft ingelicht over zijn inkomenssituatie. Deze onduidelijkheid komt voor eisers rekening en risico en staat in de weg aan een geslaagd beroep op betalingsonmacht.

Bovendien komt eiser geen beroep op betalingsonmacht toe omdat hij misbruik maakt van recht, waartoe het volgende wordt overwogen.

Op grond van artikel 3:13, gelezen in verbinding met artikel 3:15, van het Burgerlijk Wetboek kan de bevoegdheid om bij de bestuursrechter beroep in te stellen niet worden ingeroepen voor zover deze bevoegdheid wordt misbruikt. Volgens vaste rechtspraak zijn voor het aannemen van misbruik van recht zwaarwichtige gronden vereist, die onder meer aanwezig zijn, indien rechten of bevoegdheden zodanig evident zijn aangewend zonder redelijk doel of voor een ander doel dan waartoe zij zijn gegeven, dat het aanwenden van die rechten of bevoegdheden blijk geeft van kwade trouw. Indien de bestuursrechter van oordeel is dat sprake is van misbruik van recht dan vormt dit een grond om het beroep niet‑ontvankelijk te verklaren. De rechtbank verwijst in dit verband naar de uitspraak van de Afdeling van 19 november 2014 (ECLI:NL:RVS:2014:4129) en de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven van 30 maart 2017 (ECLI:NL:CBB:2017:114).

Of sprake is van misbruik nadat eisers beroep op betalingsonmacht eenmaal door de bestuursrechter is gehonoreerd, zoals het geval is in de uitspraken van heden waarin sprake is van een terugwijzing door de Afdeling, moet volgens bovengenoemde uitspraak van de Afdeling van 12 oktober 2016 aan de hand van de volgende factoren worden beoordeeld. Bij de beoordeling of zich misbruik van recht voordoet, is onder meer van belang het aantal procedures dat de rechtzoekende aanhangig heeft gemaakt, op welk moment hij dat heeft gedaan, de partijstelling in de verschillende procedures en het belang dat de rechtzoekende met het voeren van de beroepsprocedure beoogt te behartigen. Evenzeer is van belang of het procedures zijn naar aanleiding van besluiten die op aanvraag zijn genomen, dan wel naar aanleiding van ambtshalve genomen besluiten. In ieder geval bij de laatste categorie ligt het aannemen van misbruik van recht naar zijn aard niet snel in de rede.

Artikel 3, derde lid, van de Wob, op grond waarvan de indiener van een Wob‑verzoek geen belang bij zijn verzoek hoeft te stellen, laat onverlet dat de bevoegdheid tot het indienen van een Wob-verzoek is toegekend met het doel dat in beginsel een ieder kennis kan nemen van overheidsinformatie. Nu misbruik van recht zich kan voordoen indien een bevoegdheid wordt aangewend voor een ander doel dan waarvoor zij is gegeven, kan het doel van een Wob-verzoek relevant zijn om te beoordelen of misbruik van recht heeft plaatsgevonden. De rechtbank wijst in dit verband op de uitspraken van de Afdeling van 18 februari 2015 (ECLI:NL:RVS:2015:426) en 1 februari 2017 (ECLI:NL:RVS:2017:197).

Voor zover eiser om andere redenen dan het belang van openbaarmaking van overheidsinformatie Wob-verzoeken doet, zoals het trachten af te dwingen dat een bestuursorgaan of andersoortige instantie met hem in gesprek gaat of een mediation-traject met hem aangaat – wat eiser ter zitting expliciet heeft genoemd als reden voor het indienen van grote hoeveelheden Wob-verzoeken bij sommige bestuursorganen; tijdens de hoorzitting in bezwaar zaak ROT 16/6584 heeft eiser bovendien verklaard dat de tegenwerking die hij ondervindt bij rechtsbijstandsverzoeken de kern is van zijn belangstelling voor de Sociale Dienst Drechtsteden en dat hij nu zo’n tien verzoeken per twee maanden indient, maar er best meer wil gaan sturen als verweerder op deze manier verder gaat – is de rechtbank van oordeel dat eiser zijn Wob-verzoeken om een oneigenlijke reden indient, hetgeen een bijdrage levert aan het beeld dat eiser die verzoeken te kwader trouw doet en daarom misbruik maakt van recht.

In de drie voorliggende zaken constateert de rechtbank dat eiser in zijn Wob‑verzoeken vraagt om grote hoeveelheden informatie, dat zijn eerste twee verzoeken ongespecificeerd zijn nu deze slechts onderwerp-aanduidingen bevatten en dat eiser in de drie aanvragen verzoekt om alle historische stukken vanaf 1995. Met verweerder is de rechtbank van oordeel dat niet goed valt in te zien in hoeverre deze omvangrijke, vrijwel ongeclausuleerde Wob-verzoeken, die voorts betrekking hebben op een zeer lange periode, dienstig kunnen zijn bij de vele aanvragen en procedures die eiser heeft lopen bij en tegen verweerder. Ook met betrekking tot zijn gestelde werkzaamheden als juridisch adviseur valt zonder toelichting, die ontbreekt, niet in te zien wat eiser met zijn verzoeken beoogt. Omdat zijn blote stelling dat hij als kritische burgerjournalist belang heeft bij de gevraagde informatie niet nader is onderbouwd, ziet de rechtbank hierin evenmin een legitiem doel om ongeclausuleerd grote hoeveelheden informatie op te vragen. De rechtbank verwijst hierbij naar de uitspraken van de Afdeling van 27 juli 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:1839) en 1 februari 2017 (ECLI:NL:RVS:2017:197).

De rechtbank stelt ambtshalve vast dat eiser een grote hoeveelheid civielrechtelijke en bestuursrechtelijke procedures heeft gevoerd en nog voert tegen een aantal instanties dat rechtstreeks of indirect is betrokken of betrokken is geweest bij de voogdij van één of meer van de kinderen van wie eiser de biologische vader is en die niet aan zijn zorg is of zijn toevertrouwd. In het arrest van 2 december 2014 (ECLI:NL:GHDHA:2014:4300) heeft het gerechtshof Den Haag, onder verwijzing naar een beschikking van de Hoge Raad van 13 september 2014 (ECLI:NL:HR:2014:2665), overwogen dat eiser, als niet met het gezag beklede ouder, geen belanghebbende is bij aanwijzingen van de stichting Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland in het kader van een verleende ondertoezichtstelling met betrekking tot een kind waarvan hij de biologische ouder is. Eisers verzoek om vervangende toestemming tot erkenning van een ander kind is door het gerechtshof ’s‑Hertogenbosch bij beschikking van 21 mei 2015 (ECLI:NL:GHSHE:2015:1845) niet‑ontvankelijk verklaard, omdat het hof van oordeel was dat eiser dient te worden aangemerkt als een zaaddonor en niet als verwekker in de zin van de wet. In zijn uitspraak van 6 april 2016 (ECLI:NL:CRVB:2016:1305) heeft de CRvB geoordeeld dat eiser geen belanghebbende is bij een door de stichting Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland aan één van eisers minderjarige kinderen verleende indicatie op grond van de Wet op de jeugdzorg, omdat eiser niet met het ouderlijk gezag is belast. In een aantal andere procedures van eiser heeft de bestuursrechter zich onbevoegd verklaard, omdat er geen publiekrechtelijke bevoegdheid voorligt of omdat de burgerlijke rechter bevoegd is. De rechtbank wijst op haar uitspraken van 29 september 2016 (ECLI:NL:RBROT:2016:7423), 26 april 2017 (ECLI:NL:RBROT:2017:3208) en 23 mei 2017 (ECLI:NL:RBROT:2017:2166).

Voorts heeft eiser diverse Wob-verzoeken en verzoeken om een informatieregeling of dossierinzage gericht aan verschillende bestuursorganen, onder wie verweerder, maar ook aan instanties die niet als bestuursorgaan kwalificeren, waarbij eiser een dwangsom wegens niet tijdig beslissen heeft gevorderd, zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank van 7 januari 2016 (ECLI:NL:RBROT:2016:107). Zo heeft eiser er herhaaldelijk op gewezen dat hij ongeveer 500 Wob-verzoeken heeft ingediend bij de gemeente Capelle aan den IJssel en heeft de Stichting Jeugdbescherming Rotterdam-Rijnmond onweersproken gesteld dat eiser daar 589 te onderscheiden informatieverzoeken heeft ingediend. Ook is de rechtbank ermee bekend dat eiser uitgebreide Wob-verzoeken heeft ingediend. Ook is de rechtbank ermee bekend dat eiser een grote hoeveelheid procedures heeft gevoerd, gericht op het verkrijgen van bijzondere bijstand voor de kosten die verband houden met het voeren van procedures. In die zaken heeft eiser gesteld dat zijn belang is gelegen in de veronderstelde aanspraak op verbeurde dwangsommen wegens niet tijdig beslissen (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank van 21 april 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:3041).Ook in de voorliggende zaken heeft eiser verzocht om vergoeding van zijn proceskosten, bestaande uit reis- en verletkosten.

Ambtshalve stelt de rechtbank verder vast dat er vanaf eind 2013 meer dan 70 door eiser uitgelokte uitspraken – waaronder tussenbeslissingen en andere procesincidenten – door deze rechtbank en andere rechtscolleges zijn gedaan. Een groot deel van de uitspraken betreft een vereenvoudigde afdoening wegens het niet (tijdig) voldoen van griffierecht. In sommige gevallen is het beroep gegrond verklaard, maar in verreweg de meeste gevallen verklaarde de (bestuurs-)rechter zich onbevoegd of was het beroep niet-ontvankelijk. Voorts heeft eiser als gemachtigde één of meer procedures namens anderen gevoerd. Ook wanneer eiser terdege door het verwerend orgaan was voorgelicht over het ontbreken van een publiekrechtelijke grondslag, wanneer de bestuursrechter zich in eerdere vergelijkbare beroepen van eiser onbevoegd had verklaard of wanneer anderszins op basis van een duidelijke wetsbepaling voorshands duidelijk moest zijn dat geen rechtsgang bij de bestuursrechter openstond, koos eiser er niettemin voor de desbetreffende instantie in gebreke te stellen en beroep in te stellen wegens niet tijdig beslissen, waarmee eiser het betrokken orgaan in een bij voorbaat kansloze procedure betrok en tevens onnodig beslag op de rechtspraak legde (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank Den Haag van 7 januari 2016, ECLI:NL:RBDHA:2016:86).

Gelet op het voorgaande valt niet in te zien welk redelijk doel is gelegen in de voorliggende Wob-verzoeken en komt de rechtbank, gelet op het aantal gevoerde procedures dat terug is te voeren op de door eiser gewenste bemoeienis met niet onder zijn ouderlijk toezicht staande minderjarige kinderen, gelet op de vele niet succesvolle procedures die eiser heeft gevoerd en gelet op een aantal zaken waarin het eiser er gelet op het ontbreken van een ander aanwijsbaar belang naar moet worden aangenomen slechts te doen is dwangsommen of proceskosten te incasseren, tot het oordeel dat eiser misbruik maakt van recht bij zijn verzoek om ontheffing van de verplichting griffierecht te voldoen. Mede om die reden zal hem daarvan geen ontheffing worden verleend.

5. Omdat de rechtbank van oordeel is dat sprake is van misbruik van recht door eiser bij zijn verzoeken om ontheffing van de verplichting griffierecht te voldoen, ziet de rechtbank geen aanleiding eiser een nadere termijn te geven om alsnog de verschuldigde griffierechten te voldoen. De beroepen zouden immers ook dan (in ieder geval) wegens misbruik van recht niet-ontvankelijk zijn. De rechtbank zal daarom de beroepen niet‑ontvankelijk verklaren.

6. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.