Centrale Raad van Beroep, 24-01-2023, ECLI:NL:CRVB:2023:197, 20 / 3757 PW

In artikel 3, tweede lid, aanhef en onder b, van de PW staat dat degene die duurzaam gescheiden leeft van de persoon met wie hij gehuwd is, wordt aangemerkt als ongehuwd. Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 25 september 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:2918) leven echtgenoten pas duurzaam gescheiden, als beiden of één van hen het echtelijk samenleven wil verbreken, waardoor ieder afzonderlijk zijn eigen leven leidt alsof hij niet met de ander gehuwd is en dit door ten minste één van beiden als blijvend is bedoeld. Dit zal moeten blijken uit concrete feiten en omstandigheden.

De in 4.2.1 bedoelde situatie doet zich hier niet voor. Zoals ook de rechtbank heeft geoordeeld volgt uit de verklaringen van appellant immers dat zijn echtgenote en hij het echtelijk samenleven steeds hebben willen voortzetten.

Blijkens de Memorie van Toelichting op artikel 3 van de Wet Werk en Bijstand kan ook een door geen van beide echtgenoten gewilde toestand, die voor de voortzetting van de echtelijke samenleving een daadwerkelijk beletsel vormt en waarvan redelijkerwijs niet valt te verwachten dat de echtelijke samenleving kan worden hervat, worden aangemerkt als een situatie van duurzaam gescheiden leven (zie ook de uitspraak van 16 mei 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:1966). Dit doet zich bijvoorbeeld voor wanneer de echtgenoot voor langere tijd in een psychiatrische inrichting is opgenomen en geen positieve wijziging in diens geestestoestand is te verwachten (Kamerstukken II, 2002-2003, 28 870, nr. 3, pag. 32).

Een daadwerkelijk beletsel doet zich hier niet voor. Niet in geschil is namelijk dat ten tijde van de te beoordelen periode de ongewenstverklaring van X binnen een jaar ten einde zou komen. Appellant heeft ter zitting verder gesteld dat praktische en financiële hindernissen zijn te nemen voordat X zich weer bij hem kan voegen in Nederland. Maar dat er vervolgens nog een daadwerkelijk beletsel als in 4.2.3 bedoeld zou zijn voor het hervatten van het echtelijk samenleven, is niet gebleken. Het beroep op de door appellant aangehaalde uitspraak maakt dat niet anders.

Op grond van artikel 18, eerste lid, van de PW stemt het college de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af op de omstandigheden, de mogelijkheden en de middelen van de belanghebbende. Voor een dergelijke individuele afstemming in de vorm van een verlaging dan wel een verhoging van de bijstand is slechts plaats in zeer bijzondere situaties. Dit is vaste rechtspraak (uitspraak van 28 juli 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:2492). Het is aan degene die deze afstemming wenst om aannemelijk te maken dat zich een zeer bijzondere situatie voordoet als hiervoor bedoeld.

In afwijking hiervan komt in de uitspraken van 17 december 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:4103, ECLI:NL:CRVB:2019:4104 en ECLI:NL:CRVB:2019:4105, tot uitdrukking dat bij ambtshalve toepassing van artikel 24 van de PW leidende tot een aanzienlijke inkomensterugval voor de betrokkene terwijl de omstandigheden van de betrokkene niet zijn veranderd, het college zelfstandig het nodige onderzoek moet verrichten naar de aanwezigheid van zeer bijzondere omstandigheden die tot afstemming nopen.

In dit geval gaat het – anders dan appellant stelt – echter niet om zo een ambtshalve toepassing van artikel 24 van de PW door het college. Het gaat hier namelijk om een aanvraagsituatie waarbij om (aanvullende) bijstand wordt gevraagd met toepassing van afstemming naar een hoger bedrag dan de toepasselijke norm. Hierbij geldt, anders dan mogelijk zou kunnen worden afgeleid uit één van de uitspraken van 17 december 2019, te weten die onder nummer ECLI:NL:CRVB:2019:4105, overeenkomstig de hoofdregel weergegeven in 4.3.1 (slot) geen zelfstandige onderzoeksplicht voor het college, maar ligt de stelplicht en bewijslast omtrent het bestaan van zeer bijzondere omstandigheden die tot afstemming nopen bij de aanvrager, in dit geval dus bij appellant.

Appellant is er niet in geslaagd om het bestaan van een zeer bijzondere situatie aannemelijk te maken. Volgens het door appellant opgestelde overzicht (‘budgetplan’) van de bedragen die hij ontvangt en de kosten die hij heeft, komt hij weliswaar € 230,88 per maand tekort, maar dit kan vrijwel volledig worden toegeschreven aan de kosten die hij volgens dit overzicht heeft in verband met het bezit van een auto (totaal € 220,40). Appellant heeft met de door hem overgelegde stukken en de daarbij gegeven toelichting in ieder geval niet aannemelijk gemaakt dat hij de noodzakelijke kosten voor levensonderhoud niet kan betalen. Appellant heeft aangevoerd dat hij tweemaal een schuld heeft gehad bij de zorgverzekeraar en dat het Fonds Bijzondere Noden Rotterdam die schulden voor hem heeft voldaan. Het college heeft echter ter zitting onweersproken toegelicht dat die schulden zijn ontstaan doordat appellant zijn niet-rechthebbende echtgenote financieel bleef ondersteunen. Appellant heeft ter zitting ook bevestigd dat hij nog steeds € 250,- per maand naar zijn echtgenote overmaakt, die op dit moment in Benin verblijft. De bijstand is echter niet bedoeld om dergelijke kosten te dekken. Van overige schulden, die niet – direct of indirect – zijn te relateren aan de maandelijkse geldbedragen die appellant naar zijn niet-rechthebbende echtgenote overmaakt, is niet gebleken.

Voor zover appellant zich in dit verband op beleid van het college beroept, wordt hij hierin niet gevolgd. Ter zitting is komen vast te staan dat het hier niet om beleid van het college gaat, maar om informatie op de website van Stimulansz. Nog daargelaten of er een op deze informatie gebaseerde vaste gedragslijn van het college bestaat, kan een beroep hierop appellant niet baten. Ook hierbij – zo volgt uit de formulering op de website van Stimulansz – moet nog steeds worden beoordeeld of appellant niet over voldoende middelen kan beschikken. Dat is, zoals hiervoor in 4.3.4 is overwogen, niet aannemelijk geworden.