Parket bij de Hoge Raad, 21-06-2013, BZ1705, 12/01330

Zaaknr. 12/01330

mr. E.M. Wesseling-van Gent

Zitting: 15 februari 2013

Mr. C.F.W.A. Hamm q.q. in zijn hoedanigheid van curator in de faillissementen van:

1. [A] Beheer B.V.

2. [A] Vastgoed B.V.

3. [A] Materieel B.V.

4. [A] International B.V.

5. [A] Internationale Expeditie B.V.

6. [A] Verhuizingen B.V.

en

7. [A] Opslag en Distributie B.V.

1. De Staat der Nederlanden

2. De Ontvanger van de Belastingdienst/Douane Rotterdam

[A] Beheer heeft als douane-expediteur verschillende aangiftes gedaan tot plaatsing van partijen sigaretten onder de regeling extern communautair douanevervoer. Anders dan daarin was verklaard, zijn de sigaretten nimmer naar de opgegeven bestemming gebracht maar in Nederland in het vrije verkeer gebracht. Wegens deze onttrekking heeft de inspecteur [A] Beheer een uitnodiging tot betaling (UTB) uitgereikt ter zake van douanerechten, omzetbelasting en accijns ten bedrage van in totaal ƒ 16.477.275,10. Vervolgens is door de Ontvanger aan [A] Beheer uitstel van betaling verleend, waaraan voorwaarden zijn verbonden. Uiteindelijk heeft de inspecteur [A] Beheer kwijtschelding verleend van de in de UTB begrepen douaneschuld, omzetbelasting en accijns.

Kern van het cassatieberoep is de vraag of het opleggen en handhaven van de UTB dan wel het niet eerder kwijtschelden van de onderliggende douaneschuld, omzetbelasting en accijns als onrechtmatige daad dient te worden gekwalificeerd en voorts de vraag of met de beslissing van de inspecteur tot kwijtschelding van de in UTB begrepen douaneschuld, omzetbelasting en accijns de UTB is vernietigd dan wel dat genoemde beslissing van de inspecteur een erkenning is van de onrechtmatigheid van de UTB.

1.20 De curator is, onder aanvoering van 31 grieven, van dit vonnis in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof 's-Gravenhage. Hij heeft daarbij geconcludeerd tot vernietiging van het vonnis van de rechtbank en tot het alsnog toewijzen van zijn vordering.

De Staat c.s. hebben de grieven bij memorie van antwoord bestreden en zijn, onder aanvoering van één grief (ertoe strekkende dat de curator niet-ontvankelijk is in zijn vorderingen(5)), van het vonnis in incidenteel hoger beroep gekomen. Zij hebben daarbij geconcludeerd tot vernietiging van het vonnis van de rechtbank voor zover de vorderingen van de curator in het dictum zijn verworpen, althans tot bekrachtiging van dit vonnis, zo nodig met verbetering of aanvulling van gronden.

De curator heeft bij memorie van antwoord in het incidenteel appel de grief van de Staat weersproken.

1.22 De curator heeft tegen dit arrest tijdig(6) beroep in cassatie ingesteld.

De Staat c.s. hebben geconcludeerd tot verwerping van het cassatieberoep.

Partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht, waarna door de curator nog is gerepliceerd en door de Staat c.s. is gedupliceerd.

2.5 Het hof heeft vervolgens in rechtsoverweging 3.3 het systeem van de Europese regelgeving op het gebied van de heffing van invoerrechten beschreven(10).

Ook dit oordeel wordt in cassatie niet bestreden. In subonderdeel 1.1.e wordt slechts opgemerkt dat niet ter zake doet of de inspecteur (op grond van het Europese recht) verplicht was de UTB op te leggen. Daarin lees ik geen klacht tegen de door het hof gegeven beschrijving.

2.9 De Europese regelgeving op het gebied van de heffing van invoerrechten bepaalt daarnaast(16) dat, ingeval een douaneschuld ontstaat, de (nationale) douaneautoriteit het bedrag aan invoerrechten dient te boeken, dat wil zeggen in zijn administratie dient te registreren, binnen twee dagen vanaf de datum waarop hij het bedrag van de rechten kan berekenen en de persoon die tot betaling gehouden is kan bepalen(17). Onmiddellijk na de boeking dient het bedrag van de rechten op de voorgeschreven wijze aan de tot betaling gehouden persoon te worden medegedeeld(18).

Mededeling door de inspecteur aan de schuldenaar vindt plaats door middel van de eerder genoemde UTB(19).

Zodra de mededeling is gedaan gaan de termijnen lopen waarbinnen het medegedeelde bedrag door deze persoon moet worden voldaan(20).

2.10 Wanneer de bevoegde autoriteiten constateren dat het gehele of gedeeltelijke bedrag van de rechten bij invoer dat wettelijk verschuldigd is niet van de belastingschuldige is opgeëist, leiden zij een procedure in tot navordering van de niet-geheven rechten(21).

Het hof heeft aan het slot van rechtsoverweging 3.3 geoordeeld dat, zoals in het arrest van het Hof van Justitie EG van 7 september 1999 is uiteengezet, er gevallen zijn waarin de autoriteiten niet tot navordering behoeven over te gaan, maar dat die uitzonderingen zich in dit geval niet voordoen.

Uit het voorgaande vloeit voort dat de door het hof in rechtsoverweging 3.4 getrokken conclusie dat de inspecteur op grond van het ter zake geldende Europese recht verplicht was de UTB aan [A] Beheer op te leggen, juist is.

2.11 Het hof heeft vervolgens in rechtsoverweging 3.4 geoordeeld dat de inspecteur niet bevoegd was de aan de UTB ten grondslag liggende douaneschuld ter zake van de invoerrechten kwijt te schelden, voordat hij daartoe de goedkeuring van de Commissie had verkregen.

Ook over dit oordeel wordt in cassatie niet geklaagd, maar slechts in subonderdeel 1.1.e opgemerkt dat niet ter zake doet of de inspecteur niet zonder goedkeurende beschikking van de Commissie kwijtschelding kon verlenen.

2.12 Terecht wordt over dit oordeel niet geklaagd, aangezien het juist is. Het betreft hier art. 13 lid 1 Verordening (EEG) 1430/79 dat overeenstemt met art. 239 lid 2 CDW.

Met betrekking tot laatstgenoemde procedure zijn de artikelen 905 tot en met 909 TCDW van toepassing. Uit art. 905 lid 1 TCDW volgt dat wanneer de beschikkende douaneautoriteit, die een verzoek om terugbetaling of kwijtschelding uit hoofde van art. 239 lid 2 CDW ontvangt, niet in staat is om op grond van art. 899 TCDW(22) te beslissen(23) én de aanvraag vergezeld is van bewijsstukken waarmee het bestaan kan worden aangetoond van een bijzondere situatie die het gevolg is van omstandigheden die geen manipulatie of klaarblijkelijke nalatigheid van de zijde van de belanghebbende inhouden(24), de lidstaat waaronder deze autoriteit ressorteert het geval voorlegt aan de Commissie ter behandeling overeenkomstig de procedure bedoeld in de artikelen 906 tot en met 909 TCDW. Art. 908 lid 2 TCDW bepaalt dat de douaneautoriteit op het haar voorgelegde verzoek beslist op grond van de beschikking van de Commissie.

Naar aanleiding van de (tweede) beschikking van de Commissie van 22 maart 2000(25) heeft de inspecteur - onder meer - de in het geding zijnde invoerrechten bij beslissing van 17 mei 2000 kwijtgescholden. Gelet op de Europese regelgeving op het gebied van de heffing van invoerrechten, met name de artikelen 905 tot en met 909 TCDW, was deze kwijtschelding niet eerder mogelijk dan na deze beschikking van de Commissie.

2.16 Volgens Punt en Van Vliet staat een kwijtschelding krachtens art. 13 Verordening (EEG) 1430/79 in het douanerecht niet gelijk aan vernietiging, maar heeft het (slechts) de betekenis dat de verplichting tot betaling van de douaneschuld vervalt. Kwijtschelding veronderstelt dat er sprake is van een rechtmatig opgelegde UTB, die in verband met buitengewone omstandigheden kan worden kwijtgescholden omdat het onbillijk zou zijn dat niet te doen. Kwijtschelding betekent derhalve niet dat de belastbare feiten op grond waarvan geheven is worden teruggedraaid of geacht worden nooit te hebben bestaan, maar slechts dat de betalingsverplichting welke voortvloeide uit de belastbare feiten ophoudt te bestaan(26). Het CDW verstaat onder kwijtschelding (slechts) het afzien van het handhaven van een (dus nog steeds bestaande) betalingsverplichting(27).

Het oordeel van het hof geeft mitsdien niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting, waarmee de subonderdelen 1.1.a-1.1.c falen.

2.19 De Commissie heeft vervolgens bij beschikking van 22 maart 2000(33) - kort samengevat - geoordeeld(34) dat de in het onderhavige geval gehanteerde opsporingsmethode een bijzondere situatie in de zin van art. 13 Verordening (EEG) 1430/79 in het leven roept, waarbij [A] Beheer in een uitzonderlijke situatie werd gebracht ten opzichte van andere marktdeelnemers die dezelfde werkzaamheid verrichtten; dat uit het arrest van het Hof van Justitie EG volgt dat [A] Beheer geen enkele nalatigheid noch manipulatie ten laste kan worden gelegd en dat het derhalve in dit geval gerechtvaardigd is de kwijtschelding van invoerrechten waarom is verzocht toe te staan.

Naar aanleiding van deze beschikking van de Commissie heeft de inspecteur - onder meer - de in het geding zijnde invoerrechten bij beslissing van 17 mei 2000 kwijtgescholden.

2.20 Zoals het hof - in cassatie niet bestreden - in rechtsoverweging 3.5 constateert, houden de uitspraken van het Hof van Justitie EG en van de Commissie in dat kwijtschelding gerechtvaardigd is op grond van buitengewone omstandigheden als bedoeld in art. 13 lid 1 Verordening (EEG) 1430/79 en niet dat de UTB niet had mogen worden opgelegd.

Het hof overweegt tevens dat de inspecteur in zijn brief waarin kwijtschelding werd verleend, aansluiting heeft gezocht bij het arrest van het Hof van Justitie EG en bij de (tweede) beschikking van de Commissie en dus kwijtschelding heeft verleend op grond van art. 13 lid 1 Verordening (EEG) 1430/79.

Uit de oordelen blijkt dat de houding van [A] Beheer wel degelijk is meegewogen, te weten bij de constatering dat zij op grond daarvan voor kwijtschelding in aanmerking kwam.

2.21 Het hof heeft ten slotte overwogen - zakelijk weergegeven - dat ook indien al ten tijde van het opleggen van de UTB sprake was van de bijzondere omstandigheid op grond waarvan later kwijtschelding kon worden verleend, de inspecteur moest wachten totdat de Commissie het groene licht had gegeven.

Dit oordeel, dat, zoals hiervoor onder 2.12 reeds besproken, gelet op het gemeenschapsrecht niet blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, is voldoende begrijpelijk gemotiveerd.

2.23 Met betrekking tot de in de UTB begrepen nationale belastingen, zijnde omzetbelasting en accijns, heeft het hof in rechtsoverweging 3.7 geoordeeld dat de UTB formele rechtskracht heeft verkregen nu tegen de UTB een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang openstond maar deze niet tot vernietiging van de UTB heeft geleid(35). Daartoe heeft het hof overwogen dat [A] Beheer - ondanks de omstandigheid dat de inspecteur in zijn beslissing van 17 mei 2000 ook deze belastingen heeft kwijtgescholden - belang hield bij het door haar bij het gerechtshof 's-Gravenhage ingestelde beroep omdat zij langs die weg de onrechtmatigheid van de UTB kon doen vaststellen met het oog op een vordering tot schadevergoeding bij de burgerlijke rechter, en dat van omstandigheden die tot het maken van een uitzondering op het beginsel van de formele rechtskracht zouden nopen niet is gebleken.

Verder heeft het hof in rechtsoverweging 3.8 geoordeeld dat de kwijtschelding van de in de UTB begrepen omzetbelasting en accijns niet kan worden aangemerkt als of gelijk gesteld aan een herroeping of intrekking van de UTB.

Op basis van deze oordelen komt het hof in rechtsoverweging 3.9 tot de conclusie dat het in dit geding er van moet uitgaan dat de UTB rechtmatig is opgelegd.

"3.3.2. (...) de Nederlandse wetgever terugbetaling van omzetbelasting mogelijk heeft willen maken in de gevallen waarin ingevolge het communautaire recht aanspraak bestaat op terugbetaling van invoerrecht. Deze bedoeling is ook in de tekst van artikel 22, lid 2, van de Wet verwoord, evenals - sedert 1 januari 2000 - in artikel 110a, lid 1, van de Douaneregeling, dat voor zover thans van belang luidt: 'Terugbetaling of kwijtschelding van accijnzen, omzetbelasting en (...) wordt verleend in de gevallen waarin bij of krachtens het Communautair douanewetboek aanspraak op terugbetaling of kwijtschelding van rechten bij invoer bestaat of zou bestaan'.

3.3.3. Uit het voorgaande vloeit voort dat ter zake van invoer geheven omzetbelasting slechts voor terugbetaling dan wel kwijtschelding op de voet van artikel 22, lid 2, van de Wet juncto artikel 110a, lid1, van de Douaneregeling in aanmerking komt in een geval waarin op grond van de bepalingen van het CDW recht op terugbetaling (of kwijtschelding) van rechten bij invoer bestaat of zou bestaan indien rechten bij invoer zijn betaald (of verschuldigd zouden zijn geworden). (...)".

2.26 Het hof heeft in overeenstemming hiermee in rechtsoverweging 3.10 geoordeeld dat uit art. 22 lid 1 Wet op de omzetbelasting 1968 en art. 62 Wet op de accijns valt af te leiden dat de wetgever ervan is uitgegaan dat kwijtschelding van bij invoer verschuldigd geworden omzetbelasting en accijns in beginsel de eventuele kwijtschelding van de invoerrechten volgt, en dat het de inspecteur tegen deze achtergrond vrij stond niet eerder op het verzoek om kwijtschelding van de in de UTB begrepen omzetbelasting en accijns te beslissen dan op het verzoek tot kwijtschelding van de in de UTB begrepen invoerrechten.

Deze oordelen van het hof geven in het licht van het vorenstaande geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en zijn voldoende begrijpelijk gemotiveerd.

Hierop stuiten de klachten af die betogen dat de kwijtschelding van de in de UTB begrepen omzetbelasting en accijns zowel wat betreft karakter als tijdstip anders beoordeeld moet worden dan de kwijtschelding van de invoerrechten.

2.28 Dit oordeel is juist.

Zoals opgemerkt, wordt in het kader van de kwijtschelding of teruggave van omzetbelasting en accijns om redenen van billijkheid, aansluiting gezocht bij de situatie waarin op grond van het Europese recht aanspraak bestaat op kwijtschelding of teruggave van rechten bij invoer. In dat verband is van belang dat bij de beoordeling van een verzoek om kwijtschelding krachtens art. 13 Verordening (EEG) 1430/79 volgens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie EG een (inhoudelijke) onjuiste toepassing van het douanerecht niet meer aan de orde kan komen, omdat de toepassing van het communautaire materiële douanerecht behoort tot de uitsluitende bevoegdheid van de nationale douaneautoriteiten, en tegen de door deze autoriteiten genomen beslissingen beroep kan worden ingesteld bij de nationale rechter(41). Hieruit vloeit voort dat de rechtmatigheid van de UTB kon en moest worden beoordeeld door het gerechtshof 's-Gravenhage waar het de omzetbelasting en de accijns betreft en door de Tariefcommissie waar het de invoerrechten betreft, in het kader van de beroepsprocedures die tegen de UTB waren gericht. Deze beoordeling van de rechtmatigheid van de UTB is met name ook van belang voor de procedure voor de civiele rechter met betrekking tot aansprakelijkheid van de Staat c.s.

"3.3.3. In het geval dat tegen een besluit een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat, en die procedure door een rechtstreeks belanghebbende bij het besluit (...) is gevolgd, dan komt aan het besluit formele rechtskracht toe, zolang het niet is vernietigd of is ingetrokken of herroepen (op gronden die onrechtmatigheid van het besluit impliceren)(44). Wanneer in de loop van de bestuursrechtelijke procedure het belang bij de uitkomst van de procedure (het processueel belang) komt te ontbreken, en de belanghebbende om die reden in zijn (bezwaar of) beroep niet-ontvankelijk wordt verklaard, wordt hem daarmee niet een met voldoende waarborgen omklede administratieve rechtsgang onthouden, zoals in het onderdeel wordt gesteld.

Evenzeer onjuist is de hieraan in het onderdeel voor dit geval verbonden conclusie dat bij wijze van uitzondering aan (...) [de betreffende belanghebbende, W-vG] de leer van de formele rechtskracht niet kan worden tegengeworpen. Indien de bestuursrechter heeft geoordeeld dat het bij hem ingestelde (hoger) beroep wegens het ontbreken van een processueel belang niet-ontvankelijk is, zodat geen oordeel meer kan worden gegeven over de daarin aan de orde gestelde bestuursrechtelijke kwestie, brengt een doelmatige taakverdeling, die ten grondslag ligt aan de leer van de formele rechtskracht, mee dat de burgerlijke rechter zich dient te onthouden van hernieuwde beoordeling van het processueel belang, met de mogelijke uitkomst dat dat belang volgens hem (nog) wel bestaat zodat de bestuursrechtelijke kwestie alsnog door de burgerlijke rechter zou moeten worden beoordeeld. (...)"

2.30 Het hof heeft in rechtsoverweging 3.8 allereerst geoordeeld dat de kwijtschelding van de in de UTB begrepen omzetbelasting en accijns niet kan worden aangemerkt als of gelijk gesteld aan een herroeping of intrekking van de UTB.

De tegen dit oordeel gerichte rechtsklachten falen op de gronden als vermeld onder 2.16 e.v.

2.31 Het hof heeft daarnaast geoordeeld dat uit de beslissing van de inspecteur van 17 mei 2000 - voor zover deze beslissing ziet op de kwijtschelding van de in de UTB begrepen omzetbelasting en accijns - niet blijkt dat hij de UTB heeft willen herroepen of intrekken.

Tegen dit feitelijke oordeel is geen motiveringsklacht gericht die aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv. voldoet.

2.32 Alles overziende is de conclusie van het hof in rechtsoverweging 3.9 dat de UTB rechtmatig is opgelegd m.i. terecht getrokken.

Onderdeel 1 faalt derhalve zodat het - voor zover het de subonderdelen 1.1.d en 1.1.f betreft - geen verdere bespreking behoeft.

2.37 Voor zover het onderdeel ertoe strekt dat de hierboven in 2.33 onder (iv) en (v) genoemde omstandigheden moeten worden beschouwd als invorderingsmaatregelen, kan het niet tot cassatie leiden omdat het onderdeel niet aangeeft in welk opzicht de oordelen van het hof een schending van het recht en/of verzuim van vormen waarvan de niet-inachtneming met nietigheid is bedreigd, opleveren, zodat het onderdeel in zoverre niet voldoet aan de eisen die ingevolge art. 407 lid 2 Rv. aan een cassatiemiddel worden gesteld.

De subsubonderdelen 2.1.b, 2.1.c en 2.1.d falen mitsdien.

2.41 Subonderdeel 2.1 faalt derhalve in zijn geheel.

Subonderdeel 2.2 komt hierna bij de bespreking van onderdeel 3 aan de orde.

2.42 Onderdeel 3, dat de toepassing door het hof van het égalité-beginsel betreft, bevat drie subonderdelen.

Subonderdeel 3.1 richt zich tegen rechtsoverweging 4.8 waarin het hof - voor zover thans van belang - als volgt heeft geoordeeld:

"(...)

Met betrekking tot grief XIX merkt het hof nog op dat het beroep op schending van het gelijkheidsbeginsel, voor zover dat door de curator als een afzonderlijke onrechtmatige daad van de Staat wordt gekwalificeerd, onvoldoende is onderbouwd. Uit de toelichting op deze grief valt immers niet af te leiden dat de andere expediteurs die de curator noemt en met wie bepaalde regelingen zouden zijn getroffen, zich in dezelfde omstandigheden bevonden als [A], terwijl daaruit evenmin valt af te leiden dat deze regelingen gunstiger, waren dan de kwijtschelding die voor de door [A] verschuldigde belastingen is verleend."

2.43 Het subonderdeel klaagt in de eerste plaats dat het oordeel onjuist is omdat het hof de stellingen(51) van de curator, die niet door de Staat zijn betwist, in het licht van het oordeel van het HvJ EG en de Commissie als vaststaand had moeten beschouwen dan wel omdat het hof gezien de gestelde omstandigheden(52) niet dergelijke eisen mocht stellen aan de feitelijke onderbouwing door de curator.

Mocht het oordeel niet onjuist zijn dan is, aldus de tweede klacht van het subonderdeel, het oordeel onbegrijpelijk gemotiveerd in het licht van de door de curator gestelde feiten dat (i) volgens de Staat sprake was van één enkele grote tabaksfraude waarbij veel douane-expediteurs waren betrokken waren, (ii) de Staat [A](53) naar eigen zeggen anders heeft behandeld dan andere douane-expediteurs maar heeft geweigerd nader inzicht te geven in de wijze van behandeling en (iii) aan [B en C] een zeer gunstige schikking is aangeboden en [A] buiten een regeling is gehouden die wel met andere bedrijven is afgesproken.

2.44 Het oordeel van het hof dat de curator zijn beroep op schending van het gelijkheidsbeginsel onvoldoende heeft onderbouwd, is een feitelijk oordeel, zodat daartegen niet met een rechtsklacht kan worden opgekomen.

Daarnaast is het uitgangspunt van de eerste klacht, te weten dat de Staat c.s. de stellingen van de curator niet heeft betwist, niet juist nu de Staat c.s. dat wel hebben gedaan(54).

2.45 Kern van het oordeel van het hof is dat de curator zijn stelling dat de andere, door hem genoemde douane-expediteurs met wie wel een, gunstiger, regeling zou zijn getroffen, zich in dezelfde omstandigheden als [A] bevonden, onvoldoende heeft onderbouwd.

De Staat c.s. hebben gesteld dat het Ministerie van Financiën geen regeling met [A] Beheer heeft getroffen omdat anders dan met de andere douane-expediteurs waarmee dat wel is gebeurd, met betrekking tot [A] Beheer nog onduidelijkheid bestond of zij wel te goeder trouw gezien de betrokkenheid bij de fraude van een van de werknemers van [A] Beheer en voorts dat de andere douane-expediteurs die een regeling hebben getroffen een bedrag hebben betaald, terwijl [A] Beheer als gevolg van de kwijtschelding uiteindelijk juist géén enkel bedrag aan douanerechten heeft betaald.

Gelet op deze gemotiveerde betwisting door de Staat c.s. is het oordeel van het hof niet onvoldoende gemotiveerd.

Subonderdeel 3.1 faalt dan ook.

2.48 Het égalité-beginsel wordt wel omschreven als het publiekrechtelijke beginsel van gelijkheid voor de publieke lasten en houdt in dat de onevenredig nadelige - buiten het normale maatschappelijke of het normale bedrijfsrisico vallende - gevolgen van rechtmatig overheidsoptreden niet ten laste van een beperkte groep behoren te komen, maar gelijkelijk over de gemeenschap dienen te worden verdeeld(55).

Dat het hof heeft beoordeeld of de Staat c.s. zich overeenkomstig het égalité-beginsel de belangen van [A] heeft aangetrokken, blijkt uit de in cassatie niet bestreden rechtsoverweging 4.5.

Om te beoordelen of het égalité-beginsel aanleiding is om schade te vergoeden dient vervolgens de vraag te worden beoordeeld of een burger onevenredig zwaar wordt getroffen (schade heeft geleden) in vergelijking met andere burgers die in een met de zijne vergelijkbare positie verkeren(56).

2.49 Het hof heeft, zoals uit de geciteerde rechtsoverweging 4.16 blijkt, het betoog van de curator beoordeeld dat de Staat c.s. gehouden is de schade te vergoeden die het gevolg is van de rechtmatige overheidsdaad. Geen klacht is gericht tegen het oordeel van het hof dat deze rechtmatige overheidsdaad bestaat 'het laten dragen van de douaneschuld', het laten stellen van bezwaarlijke zekerheden en het leggen van beslagen.

Dit betoog wordt door het hof verworpen in achtereenvolgens de rechtsoverwegingen 4.17, 4.18 en 4.19. Deze afzonderlijke rechtsoverwegingen vormen m.i. drie zelfstandige dragende gronden.

2.50 De eerste grond betreft de verwerping door het hof van bovengenoemd betoog van de curator op de grond dat bedoelde maatregelen specifiek waren gericht op [A] en dan ook uitsluitend [A] hebben getroffen.

Dit oordeel geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. De Staat c.s. hebben genoemde maatregelen uitsluitend aan [A] opgelegd teneinde hun verhaalspositie met betrekking tot het totale bedrag van de rechtmatig(57) opgelegde UTB zeker te stellen. Deze maatregelen betroffen - uiteraard - uitsluitend [A] en hebben dan ook alleen [A] getroffen.

De motiveringsklacht faalt het op dezelfde gronden als subonderdeel 3.1.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

1 Zie rov. 1.1-1.16 van het arrest van het gerechtshof 's-Gravenhage van 22 november 2011, LJN BU6839 (NJF 2012, 59), alsmede rov. 1.1-1.18 van het vonnis van de rechtbank Rotterdam van 14 februari 2007, LJN BA1723 (NJF 2007, 161).

2 Voor zover in cassatie van belang.

3 HvJ EG 7 september 1999, C-61/98, LJN AV8224 (VN 1999/46.27).

4 Zie het vonnis van de rechtbank, rov. 2.1-2.2.

5 Zie de memorie van antwoord in het principaal appel tevens memorie van grieven in het incidenteel appel onder 3.

6 De cassatiedagvaarding is op 22 februari 2012 uitgebracht.

7 PB L 302, p. 1.

8 PB L 253, p. 1.

9 Het hof heeft hierbij aangeknoopt bij het arrest HvJ EG 7 september 1999, C-61/98, LJN AV8224 (VN 1999/46.27), rov. 11-14.

10 Zie ook E.N. Punt en D.G. van Vliet, Douanerechten, fiscale mon. 90, 2000, nr. 12.1: "Heffing van een douaneschuld is nauwelijks nog een nationale aangelegenheid maar is tot in detail geregeld door de communautaire wetgever."

11 PB L 262, p. 1.

12 Vgl. ook HvJ EG 7 september 1999, C-61/98, LJN AV8224 (VN 1999/46.27), rov. 15-16.

13 Zie over de positie van de douane-expediteur Punt en Van Vliet, a.w., nr. 3.2.2.

14 Punt en Van Vliet, a.w., nr. 9.2.2.4.

15 Punt en Van Vliet, a.w., nr. 3.4.2.

16 Vgl. omtrent deze regelgeving ook HvJ EG 7 september 1999, C-61/98, LJN AV8224 (VN 1999/46.27), rov. 17-25.

17 Art. 3 lid 3 Verordening (EEG) 1854/89 van de Raad van 14 juni 1989, PB L 186, p. 1. Het hof spreekt in rov. 3.3 van het in cassatie bestreden arrest abusievelijk van art. 3 lid 1 Verordening (EEG) 1854/89, dat ziet op de situatie dat door de aanvaarding van de aangifte van een goed voor een andere douaneregeling dan die van de tijdelijke invoer, met gedeeltelijke vrijstelling van de rechten bij invoer, of door enig ander besluit dat dezelfde rechtsgevolgen heeft als die aanvaarding, een douaneschuld ontstaat. Art. 3 lid 3 Verordening (EEG) 1854/89 ziet op de situatie dat een douaneschuld onder andere omstandigheden ontstaat dan die bedoeld in lid 1.

18 Art. 6 lid 1 Verordening (EEG) 1854/89 van de Raad van 14 juni 1989, PB L 186, p. 1.

19 Punt/Van Vliet, a.w., nr. 12.3.1.

20 Art. 8 Verordening (EEG) 1854/89 van de Raad van 14 juni 1989, PB L 186, p. 1.

21 Art. 2 lid 1 Verordening (EEG) 1697/79 van de Raad van 24 juli 1979 inzake navordering van de rechten bij invoer of bij uitvoer die niet van de belastingschuldige zijn opgeëist voor goederen welke zijn aangegeven voor een douaneregeling waaruit de verplichting tot betaling van dergelijke rechten voortvloeide, PB L 197, p. 1. Vgl. (thans) art. 220 CDW.

22 Overeenkomend met art. 4 Verordening (EEG) 3799/86.

23 De beschikkende douaneautoriteit is niet in staat om te beslissen wanneer zich niet een van de in art. 899 TCDW genoemde bijzondere situaties voordoet.

24 Het Hof van Justitie EG heeft in zijn arrest van 7 september 1999 geoordeeld (rov. 51) dat [A] Beheer volgens de verwijzende rechter, die op dit punt door de Commissie niet is weersproken, geen enkele nalatigheid of manipulatie valt te verwijten.

25 Zie hierboven onder 1.13.

26 Punt/Van Vliet, a.w., nrs. 12.5.2 en 13.1.1.

27 Zie J.J. Vetter, A.J. Tekstra en P.J. Wattel, Invordering van belastingen, 2012, nr. 803.

28 M.i. is bedoeld: [A] Beheer.

29 Rov. 51-55.

30 Vgl. in dat verband ook HvJ EG 25 februari 1999, C-86/97, LJN BG2897, rov. 18-21.

31 Verordening van de Raad van 2 juli 1979, PB L 175, p. 1, zoals gewijzigd bij Verordening (EEG) 3069/86 van de Raad van 7 oktober 1986, PB L 286, p. 1. Vgl. (thans) art. 239 CDW.

32 Zie hierboven onder 1.11.

33 Zie hierboven onder 1.13.

34 Vgl. rov. 15-23 van die beschikking, overgelegd als productie 10 bij conclusie van eis tevens akte overlegging producties.

35 [A] Beheer heeft het door haar ingestelde beroep bij het gerechtshof 's-Gravenhage (zie hierboven onder 1.5) ingetrokken (zie hierboven onder 1.15).

36 Zie de s.t. van de curator onder 4.1.2.

37 Het hof verwijst in rov. 3.10 van het in cassatie bestreden arrest naar het op het moment van het wijzen van dat arrest nog geldende art. 2, tweede lid, onder a van de Douanewet. Beide artikelen komen in hoofdzaak neer op een verwijzing naar het CDW en de TCDW.

38 Art. 22 lid 2 Wet op de omzetbelasting 1968 bepaalt ook expliciet dat bij ministeriële regeling, onder daarbij te stellen voorwaarden en beperkingen, kwijtschelding of teruggaaf van bij invoer verschuldigde belasting kan worden verleend in de gevallen waarin aanspraak op kwijtschelding of terugbetaling van rechten bij invoer bestaat of zou bestaan indien de goederen in het douanegebied van de Gemeenschap, bedoeld in art. 3 CDW zouden zijn ingevoerd of, in andere gevallen, om redenen van billijkheid.

39 Zie bijvoorbeeld Kamerstukken II, 1981-1982, 17 044 (Wijziging van de Algemene Wet inzake de douane en de accijnzen en enkele andere wetten), nr. 6, p. 6, alwaar in de laatste zin wordt opgemerkt: "De resultaten daarvan [van een toetsing en kwijtschelding door de Commissie ingevolge art. 13 Verordening (EEG) 1430/79; W-vG] zullen dan mede in aanmerking worden genomen bij de nationale bevoegdheid inzake afschrijving of teruggaaf van omzetbelasting en accijns". Zie voorts art. 110a lid 1 van de Douaneregeling (Besluit van 13 december 1999, Stct. 1999, nr. 249, p. 12): "Terugbetaling of kwijtschelding van accijnzen, omzetbelasting en (...) wordt verleend in de gevallen waarin bij of krachtens het Communautair douanewetboek aanspraak op terugbetaling of kwijtschelding van rechten bij invoer bestaat of zou bestaan", alsmede art. 2 lid 1 van de Beschikking teruggaaf heffingen bij invoer 1980 (Beschikking van 25 juni 1980, Stct. 1980, nr. 120, p. 6): "Afschrijving of teruggaaf van invoerrecht en van ter zake van invoer geheven accijns en omzetbelasting wordt verleend in de gevallen waarin krachtens de basisverordening [Verordening (EEG) 1430/79; W-vG] tot terugbetaling of kwijtschelding van invoerrechten in de zin van die verordening wordt overgegaan of kan worden overgegaan. (...)". Zie daarnaast het Voorschrift terugbetaling (Besluit van 8 oktober 1996, nr. DGM/96/637, zoals laatstelijk gewijzigd bij Besluit van 23 november 2001, nr. BCPP 2001/1137 M) onder 7 (overgelegd als productie 2 bij de memorie van antwoord in het principaal appel tevens memorie van grieven in het incidenteel appel): "Zoals al eerder opgemerkt is de communautaire wetgeving ook geldig verklaard voor de nationale heffingen bij invoer: - voor accijns in artikel 62 Wet op de accijns; - voor omzetbelasting in artikel 22 Wet op de omzetbelasting 1968 (...). Een verzoek dat betrekking heeft op nationale heffingen bij invoer kan echter niet worden voorgelegd aan het Comité op grond van art. 239 CDW. Het Comité is niet bevoegd om over die heffingen te beslissen. Als het geval wordt voorgelegd omdat er ook rechten bij invoer bij betrokken zijn, dan wordt de beslissing van het Comité doorgaans overgenomen".

40 LJN BF9243 (BNB 2009, 131, m.nt. B.A. van Brummelen), rov. 3.3.2-3.3.3.

41 Zie bijvoorbeeld HvJ EG 12 maart 1987, C-244/85 en 245/85, rov. 11; HvJ EG 6 juli 1993, C-121/91 en C-122/91, rov. 43 en 44; Gerecht van Eerste Aanleg 16 juli 1998, T-195/97, LJN BE1202, rov. 36; Gerecht van Eerste Aanleg 11 juli 2002, T-205/99, LJN BE2121, rov. 98; Gerecht van Eerste Aanleg 14 december 2004, T-332/02, LJN BE2242, rov. 33 en 101; en Gerecht van Eerste Aanleg 13 september 2005, T-53/02, LJN BE2375, rov. 165.

42 Zoals in deze zaak omdat de procedure door [A] Beheer is ingetrokken (zie 1.15 hierboven).

43 LJN BM6102 (NJ 2010, 608, m.nt. M.R. Mok). Zie eerder HR 26 februari 1988, LJN AB9183 (NJ 1989, 528, m.nt. MS), rov. 3.3, en HR 21 maart 2008, LJN BA9380 (BNB 2008, 158, m.nt. B.A. van Brummelen), rov. 3.2.

44 Mijn ambtgenoot Keus merkt onder 3.4 van zijn conclusie vóór dit arrest op dat de redenen waarom het volgen van de bestuursrechtelijke procedure niet tot vernietiging (of herroeping of intrekking van het besluit op gronden die de onrechtmatigheid daarvan impliceren) heeft geleid, niet van belang zijn. Die redenen kunnen (ook) zijn gelegen in een tussentijds afbreken van de bestuursrechtelijke procedure.

45 Zie de cassatiedagvaarding onder 2.1, eerste alinea.

46 Gegrondbevinding van een van de in dit subonderdeel vervatte klachten ontneemt volgens het subonderdeel ook de basis aan het daarop voortbouwende oordeel in rov. 4.20.

47 Punt en Van Vliet, a.w., nr. 12.7.1. Vetter, Tekstra en Wattel, a.w. nr. 701, merken op dat in de Leidraad Invordering wordt bepaald dat gedurende het uitstel van betaling geen invorderingsmaatregelen worden genomen.

48 Zie hierboven onder 1.4.

49 Zie rov. 3.5 van het vonnis van de rechtbank.

50 Verwezen wordt naar MvG, onder 246; 249-251 en 253.

51 Verwezen wordt naar MvG, onder 307-310 en productie 16.

52 De cassatiedagvaarding verwijst ook hiervoor naar de MvG, onder 307-310.

53 De cassatiedagvaarding onder 3.1 spreekt - evenals het hof - over [A], maar nu het gaat over de voorwaarden voor uitstel van betaling zou dit m.i. [A] Beheer moeten zijn (rov. 1.5 van het arrest van het hof). In de correspondentie tussen de curator en de Staat over een eventuele regeling wordt echter ook gesproken over [A].

54 MvA onder 4.121-4.123 en CvA onder 2 en 7, in het bijzonder prod. 5 (brief van 6 oktober 1998).

55 Zie o.m. HR 30 maart 2001, LJN AB0801, (NJ 2003, 615, m.nt. Scheltema) met verwijzing naar HR 8 januari 1991, LJN AC4031, (NJ 1992, 638) en art. 3:4 lid 2 Awb.

56 PG Awb I, p. 212; nader hierover M.K.G. Tjepkema, Nadeelcompensatie op basis van het égalitébeginsel (2011) p. 355 e.v.

57 Zie rov. 3.9 van het arrest van het hof waartegen onderdeel 1 tevergeefs opkwam.