Rechtbank Rotterdam, 08-09-2017, ECLI:NL:RBROT:2017:6995, ROT 16/2147 e.v.

In artikel 8:41, eerste lid, van de Awb is bepaald dat van de indiener van het beroepschrift door de griffier een griffierecht wordt geheven. In het zesde lid is bepaald dat het beroep niet-ontvankelijk is indien het bedrag niet tijdig is bijgeschreven of gestort, tenzij redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat de indiener in verzuim is geweest.

De rechtbank merkt vooraf op dat abusievelijk vijf zaken zijn aangelegd inzake het beroep wegens niet tijdig beslissen inzake eisers Wob-verzoek van 24 maart 2016, omdat de in het verzoek opgenomen vijf onderwerpen betrekking hebben op één bestuurlijke aangelegenheid. De rechtbank ziet geen aanleiding een en ander te herstellen, omdat dit gelet op het hierna volgende niet uitmaakt.

Eiser heeft in een groot aantal zaken bij deze rechtbank een beroep op betalingsonmacht gedaan. Bij uitspraken van 12 oktober 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:2730) en 21 oktober 2016 (zaaknummers 20150841/2/A3 en 201509229/2/A3) heeft de Afdeling drie zaken van eiser teruggewezen naar de rechtbank om opnieuw te beoordelen of aan hem ontheffing van de verplichting tot voldoening van griffierecht moet worden verleend. In deze uitspraken heeft de Afdeling geoordeeld dat de rechtbank bij de beoordeling van de beroepen op betalingsonmacht de vraag dient te betrekken of sprake is van misbruik van recht door eiser. Het door een rechtzoekende, wiens beroep op betalingsonmacht eenmaal door de bestuursrechter is gehonoreerd, veelvuldig – al dan niet tegelijkertijd of nagenoeg tegelijkertijd – starten van procedures waarin telkens een beroep op betalingsonmacht wordt gedaan, kan de bestuursrechter onder omstandigheden tot de slotsom leiden dat sprake is van misbruik van recht, aldus de Afdeling. Indien de bestuursrechter tot het oordeel komt dat een rechtzoekende misbruik van recht maakt, kan de bestuursrechter volgens de Afdeling een beroep op betalingsonmacht afwijzen, ook al blijkt dat het inkomen van die rechtzoekende minder bedraagt dan 90 procent van de voor een alleenstaande geldende (maximale) bijstandsnorm.

De rechtbank stelt vast dat eiser bij brief van 13 juni 2017 heeft verzocht om een proceskostenveroordeling, omdat hij verletkosten heeft gemaakt. Eiser verricht arbeid als zelfstandige en hanteert voor deze werkzaamheden een uurtarief dat varieert van € 20,- tot € 80,-. Ter illustratie heeft eiser bij zijn brief van 13 juni 2017 een declaratie van 23 januari 2015 overgelegd, waaruit de rechtbank begrijpt dat hij deze werkzaamheden in ieder geval sinds begin 2015 verricht. De stelling dat eiser verletkosten maakt, impliceert dat eiser met enige regelmaat inkomsten uit arbeid als zelfstandige genereert, anders valt immers niet vol te houden dat sprake is van verletkosten. De rechtbank stelt vast dat eiser bij het indienen van het beroep op betalingsonmacht geen melding heeft gemaakt van inkomsten uit arbeid als zelfstandige. Gelet hierop is onduidelijk of hij de rechtbank juist en volledig heeft ingelicht over zijn inkomenssituatie. Deze onduidelijkheid komt voor eisers rekening en risico en staat in de weg aan een geslaagd beroep op betalingsonmacht.

Bovendien komt eiser geen beroep op betalingsonmacht toe omdat hij misbruik maakt van recht, waartoe het volgende wordt overwogen.

Op grond van artikel 3:13, gelezen in verbinding met artikel 3:15, van het BW kan de bevoegdheid om bij de bestuursrechter beroep in te stellen niet worden ingeroepen voor zover deze bevoegdheid wordt misbruikt. Volgens vaste rechtspraak zijn voor het aannemen van misbruik van recht zwaarwichtige gronden vereist, die onder meer aanwezig zijn, indien rechten of bevoegdheden zodanig evident zijn aangewend zonder redelijk doel of voor een ander doel dan waartoe zij zijn gegeven, dat het aanwenden van die rechten of bevoegdheden blijk geeft van kwade trouw. Indien de bestuursrechter van oordeel is dat sprake is van misbruik van recht dan vormt dit een grond om het beroep niet‑ontvankelijk te verklaren. De rechtbank verwijst in dit verband naar de uitspraak van de Afdeling van 19 november 2014 (ECLI:NL:RVS:2014:4129) en de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven van 30 maart 2017 (ECLI:NL:CBB:2017:114).

Of sprake is van misbruik nadat eisers beroep op betalingsonmacht eenmaal door de bestuursrechter is gehonoreerd, zoals het geval is in de uitspraken van heden waarin sprake is van een terugwijzing door de Afdeling, moet volgens de onder 12.1 genoemde uitspraak van de Afdeling van 12 oktober 2016 aan de hand van de volgende factoren worden beoordeeld. Bij de beoordeling of zich misbruik van recht voordoet, is onder meer van belang het aantal procedures dat de rechtzoekende aanhangig heeft gemaakt, op welk moment hij dat heeft gedaan, de partijstelling in de verschillende procedures en het belang dat de rechtzoekende met het voeren van de beroepsprocedure beoogt te behartigen. Evenzeer is van belang of het procedures zijn naar aanleiding van besluiten die op aanvraag zijn genomen, dan wel naar aanleiding van ambtshalve genomen besluiten. In ieder geval bij de laatste categorie ligt het aannemen van misbruik van recht naar zijn aard niet snel in de rede.

Artikel 3, derde lid, van de Wob, op grond waarvan de indiener van een Wob-verzoek geen belang bij zijn verzoek hoeft te stellen, laat onverlet dat de bevoegdheid tot het indienen van een Wob-verzoek is toegekend met het doel dat in beginsel een ieder kennis kan nemen van overheidsinformatie. Nu misbruik van recht zich kan voordoen indien een bevoegdheid wordt aangewend voor een ander doel dan waarvoor zij is gegeven, kan het doel van een Wob-verzoek relevant zijn om te beoordelen of misbruik van recht heeft plaatsgevonden. De rechtbank wijst in dit verband op de uitspraken van de Afdeling van 18 februari 2015 (ECLI:NL:RVS:2015:426) en 1 februari 2017 (ECLI:NL:RVS:2017:197).

Voor zover eiser om andere redenen dan het belang van openbaarmaking van overheidsinformatie Wob-verzoeken doet, zoals het trachten af te dwingen dat een bestuursorgaan of andersoortige instantie met hem in gesprek gaat of een mediation-traject met hem aangaat – wat eiser ter zitting expliciet heeft genoemd als reden voor het indienen van grote hoeveelheden Wob-verzoeken bij sommige bestuursorganen – is de rechtbank van oordeel dat eiser zijn Wob-verzoeken om een oneigenlijke reden indient, hetgeen een bijdrage levert aan het beeld dat eiser die verzoeken te kwader trouw doet en daarom misbruik maakt van recht.

Verweerster heeft in haar verweerschrift van 23 juni 2017 het standpunt ingenomen dat eiser zich schuldig maakt aan misbruik van recht. Zij heeft er daarbij op gewezen dat eiser in de afgelopen jaren 59 brieven naar haar heeft gestuurd en daarbij 589 (deel)verzoeken heeft gedaan en in totaal 52 bestuursrechtelijke procedures tegen haar bij de rechtbank heeft aangespannen, bijna altijd wegens een verondersteld niet tijdig beslissen. Verweerster heeft er daarbij op gewezen dat de vele beroepen van eiser tegen het niet tijdig nemen van een besluit kansloos zijn, omdat ofwel is beslist op dit verzoek en ook op eerdere identieke verzoeken reeds is beslist, ofwel geen sprake is van een bestuurlijke aangelegenheid, ofwel geen ingebrekestelling is verzonden. Verweerster heeft voorts gewezen op brieven van de Nationale ombudsman uit 2013 en 2017 waaruit volgt dat deze niet langer klachten van eiser in behandeling wenst te nemen, omdat eiser klachtenafdoening door verweersters klachtencommissie onmogelijk heeft gemaakt. In zijn brief aan eiser van 13 februari 2017 heeft de Nationale ombudsman daarbij voorts opgemerkt dat het patroon nog steeds is dat eiser een groot aantal procedures voert rond de zorg van zijn minderjarige zoon, waarbij het doel van de ingediende klachten niet lijkt te zijn het verbeteren van het contact. Verweerster heeft voorts gewezen op twitterberichten van eiser waarin eiser zich neerbuigend uitlaat over verschillende instanties, waaronder instanties die – evenals verweerster – betrokken zijn bij jeugd- en pleegzorg en waarin eiser zich laat voorstaan op zijn vele Wob-verzoeken. Verweerster heeft voorts gewezen op een strafrechtelijke veroordeling van eiser. Tussen de door verweerster overgelegde stukken bevinden zich een strafvonnis van de rechtbank van 15 juni 2016 (parketnummer 10/661290-14), waarbij eiser is veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf wegens smaadschrift en laster van diverse pleegouders, waaronder de pleegouders van eisers minderjarige kind, en het arrest van het gerechtshof Den Haag in hoger beroep van 15 februari 2017 (parketnummer 22-002964-16; rolnummer 10-661290-14), waarbij eiser in aanvulling daarop is veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf wegens belaging van de pleegouders van eisers minderjarige kind. Zowel in eerste aanleg als in hoger beroep is daarbij aan eiser als bijzondere voorwaarde opgelegd dat eiser zich zal onthouden van het plaatsen en/of verspreiden van berichten in de media, waaronder het internet, met daarin (belastende) informatie over de pleegouders en hun pleeggezin. Deze strafzaak is nog niet onherroepelijk afgedaan.

In navolging van het voorgaande stelt de rechtbank ambtshalve vast dat eiser een grote hoeveelheid civielrechtelijke en bestuursrechtelijke procedures heeft gevoerd en nog voert tegen een aantal instanties dat rechtstreeks of indirect is betrokken of betrokken is geweest bij de voogdij van één of meer van de kinderen van wie eiser de biologische vader is en die niet aan zijn zorg is of zijn toevertrouwd. In het arrest van 2 december 2014 (ECLI:NL:GHDHA:2014:4300) heeft het gerechtshof Den Haag, onder verwijzing naar een beschikking van de Hoge Raad van 13 september 2014 (ECLI:NL:HR:2014:2665), overwogen dat eiser, als niet met het gezag beklede ouder, geen belanghebbende is bij aanwijzingen van de stichting Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland in het kader van een verleende ondertoezichtstelling met betrekking tot een kind waarvan hij de biologische ouder is. Eisers verzoek om vervangende toestemming tot erkenning van een ander kind is door het gerechtshof ’s‑Hertogenbosch bij beschikking van 21 mei 2015 (ECLI:NL:GHSHE:2015:1845) niet‑ontvankelijk verklaard, omdat het hof van oordeel was dat eiser dient te worden aangemerkt als een zaaddonor en niet als verwekker in de zin van de wet. In zijn uitspraak van 6 april 2016 (ECLI:NL:CRVB:2016:1305) heeft de CRvB geoordeeld dat eiser geen belanghebbende is bij een door de stichting Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland aan één van eisers minderjarige kinderen verleende indicatie op grond van de Wet op de jeugdzorg, omdat eiser niet met het ouderlijk gezag is belast. In een aantal andere procedures van eiser heeft de bestuursrechter zich onbevoegd verklaard, omdat er geen publiekrechtelijke bevoegdheid voorligt of omdat de burgerlijke rechter bevoegd is. De rechtbank wijst op haar uitspraken van 29 september 2016 (ECLI:NL:RBROT:2016:7423), 26 april 2017 (ECLI:NL:RBROT:2017:3208) en 23 mei 2017 (ECLI:NL:RBROT:2017:2166).

Voorts heeft eiser diverse Wob-verzoeken en verzoeken om een informatieregeling of dossierinzage gericht aan verschillende bestuursorganen, onder wie verweerster, maar ook aan instanties die niet als bestuursorgaan kwalificeren, waarbij eiser een dwangsom wegens niet tijdig beslissen heeft gevorderd (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank van 7 januari 2016, ECLI:NL:RBROT:2016:107). Zo heeft eiser erop gewezen dat hij ongeveer 500 Wob-verzoeken heeft ingediend bij de gemeente Capelle aan den IJssel en heeft verweerster onweersproken gesteld dat eiser daar 589 te onderscheiden informatieverzoeken heeft ingediend. Ook is de rechtbank ermee bekend dat eiser uitgebreide Wob-verzoeken heeft ingediend en beroepen wegens niet tijdig beslissen heeft ingesteld. Voorts is de rechtbank ermee bekend dat eiser een grote hoeveelheid procedures heeft gevoerd, gericht op het verkrijgen van bijzondere bijstand voor de kosten die verband houden met het voeren van procedures. In die zaken heeft eiser gesteld dat zijn belang is gelegen in de veronderstelde aanspraak op verbeurde dwangsommen wegens niet tijdig beslissen (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank van 21 april 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:3041). In de voorliggende zaken heeft eiser verzocht om vergoeding van zijn proceskosten.

Ambtshalve stelt de rechtbank verder vast dat er vanaf eind 2013 meer dan 70 door eiser uitgelokte uitspraken – waaronder tussenbeslissingen en andere procesincidenten – door deze rechtbank en andere rechtscolleges zijn gedaan. Een groot deel van de uitspraken betreft een vereenvoudigde afdoening wegens het niet (tijdig) voldoen van griffierecht. In sommige gevallen is het beroep gegrond verklaard, maar in verreweg de meeste gevallen verklaarde de (bestuurs-)rechter zich onbevoegd of was het beroep niet-ontvankelijk. Voorts heeft eiser als gemachtigde één of meer procedures namens anderen gevoerd. Ook wanneer eiser terdege door het verwerend orgaan was voorgelicht over het ontbreken van een publiekrechtelijke grondslag, wanneer de bestuursrechter zich in eerdere vergelijkbare beroepen van eiser onbevoegd had verklaard of wanneer anderszins op basis van een duidelijke wetsbepaling voorshands duidelijk moest zijn dat geen rechtsgang bij de bestuursrechter openstond, koos eiser er niettemin voor de desbetreffende instantie in gebreke te stellen en beroep in te stellen wegens niet tijdig beslissen, waarmee eiser het betrokken orgaan in een bij voorbaat kansloze procedure betrok en tevens onnodig beslag op de rechtspraak legde (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank Den Haag van 7 januari 2016, ECLI:NL:RBDHA:2016:86).

Dat het eiser blijkbaar thans voorts is te doen om verweerster dwars te zitten en het haar zo moeilijk mogelijk te maken tijdig te beslissen op informatieverzoeken, komt naar voren uit zijn brief van 3 mei 2016, waarin hij over 110 onderwerpen informatie vraagt. Het gaat daarbij onder meer om informatie over “alle correspondentie” met bijna twintig instanties, “alle gegevens” over 15 nader aangeduide personen en “alle (concept) hulpverleningsplannen”. Daarbij betrekt de rechtbank dat eiser vele van de 110 onderwerpen in het geheel niet nader naar tijdvak of subonderwerp heeft gespecifieerd. Mede gelet daarop valt niet te zien welk algemeen belang of persoonlijk belang van eiser met de verstrekking van deze documenten is gediend. De omstandigheid dat eiser eerst ter zitting het aantal onderwerpen waarover hij informatie vraagt heeft ingeperkt, kan aan de door de rechtbank bekomen indruk niet afdoen.

In deze zaken lijkt eiser niet het belang na te streven daadwerkelijk het contact met zijn minderjarige zoon te herstellen of relevante informatie over zijn zoon en de daarbij betrokken instanties te verkrijgen. De rechtbank wijst er in dit verband op dat in alle beroepen wegens niet tijdig beslissen reeds daar aan voorafgaand een besluit of andersoortige schriftelijke reactie van verweerster voorlag. Hoewel verweerster gelet op het verweerschrift en de overgelegde stukken geen verzendadministratie heeft bijgehouden, stelt de rechtbank vast dat verweerster alle correspondentie heeft gericht aan het juiste adres van eiser en dat het gaat om een grote hoeveelheid brieven die volgens verweerster aan eiser zijn gezonden. Uit deze en andere voorliggende zaken en ook uit zaken waarin eerder uitspraak is gedaan, kan worden afgeleid dat eiser meerdere malen beroep instelt wegens niet tijdig beslissen, nadat de betrokken instantie op de aanvraag of het bezwaar heeft beslist. Meer dan eens is daarbij sprake van een deugdelijke verzendadministratie door het bestuursorgaan, zoals in de uitspraak van heden in de zaak ROT 16/2313 en in de uitspraak van de rechtbank van 20 maart 2017 (ECLI:NL:RBROT:2017:2073). Daar komt bij dat verweerster ter zitting onweersproken heeft gesteld dat brieven aan eiser niet meer aangetekend worden verzonden, omdat aangetekende brieven telkens door eiser werden geweigerd. Indien in de onderhavige zaken aangenomen zou moeten worden dat de verzending en de ontvangst van de vele brieven van verweerster niet aannemelijk is, blijkt uit de wijze waarop eiser in deze procedeert niettemin dat het hem uitsluitend te doen is om dwangsommen te incasseren. De rechtbank wijst er in dit verband op dat eiser in een deel van de gevallen herhaalde verzoeken aan verweerster heeft gedaan, dat hij heeft gepersisteerd in zijn beroepen, ook nadat aan hem door de griffie alle op de zaken betrekking hebbende stukken waren toegezonden (waaronder de door verweerster genomen besluiten op eisers verzoeken) en hij geen inhoudelijke gronden heeft aangevoerd tegen de besluiten van verweerster, zodat de beroepen niet mede zijn gericht tegen de genomen besluiten, terwijl hij voorts in al deze zaken ontheven wenst te worden van de verplichting griffierecht te voldoen. Eiser had gelet op het een en ander ook zijn beroepen kosteloos kunnen intrekken.

Gelet op het voorgaande valt niet in te zien welk redelijk doel is gelegen in de voorliggende Wob-verzoeken en komt de rechtbank, gelet op het aantal gevoerde procedures dat terug is te voeren op de door hem gewenste bemoeienis met niet onder zijn ouderlijk toezicht staande minderjarige kinderen, gelet op de vele niet succesvolle procedures die eiser heeft gevoerd en gelet op het aantal zaken waarin het eiser er gelet op een ander aanwijsbaar belang naar moet worden aangenomen slechts om te doen is dwangsommen of proceskosten te incasseren of verweerster dwars te zitten, tot het oordeel dat eiser misbruik maakt van recht bij zijn verzoek om ontheffing van de verplichting griffierecht te voldoen. Mede om die reden zal hem daarvan geen ontheffing worden verleend.

13. Omdat de rechtbank van oordeel is dat sprake is van misbruik van recht door eiser bij zijn verzoeken om verlaging, uitstel dan wel ontheffing van de verplichting griffierecht te voldoen, ziet de rechtbank geen aanleiding eiser een nadere termijn te geven om alsnog het verschuldigde griffierecht te voldoen. De beroepen zouden immers ook dan (in ieder geval) wegens misbruik van recht niet-ontvankelijk zijn. De rechtbank zal daarom de beroepen wegens niet tijdig beslissen niet-ontvankelijk verklaren.

14. In de verweerschriften van 19 juli 2016 en 23 juni 2017 heeft verweerster de rechtbank verzocht eiser in de proceskosten te veroordelen. Uit artikel 8:75, eerste lid, derde volzin, van de Awb volgt dat een natuurlijke persoon slechts in de proceskosten kan worden veroordeeld in geval van kennelijk onredelijk gebruik van procesrecht. Nu de rechtbank heeft geoordeeld dat sprake is van misbruik van recht, ziet de rechtbank aanleiding dit verzoek in te willigen (vergelijk de uitspraken van de Afdeling van 13 juli 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1987, en 27 februari 2017, ECLI:NL:RVS:2017:799). Deze kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 742,50 (1 punt voor het verschijnen ter zitting, met een waarde per punt van € 495,-, wegingsfactor 1 voor de zwaarte van de zaken en wegingsfactor 1,5 vanwege het aantal zaken). De rechtbank heeft voor de weging van de afzonderlijke zaken aangeknoopt bij de wegingsfactor 1 (gemiddeld), omdat deze zaken in feite niet gaan om niet tijdig beslissen en de werkzaamheden voor verweerster, ook voor wat betreft de verdediging ter zitting, bewerkelijker is dan die bij de beantwoording van de eenvoudige vraag of al dan niet tijdig is beslist.