Centrale Raad van Beroep, 28-04-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:1045, 17/5331 PW

Appellante ontving vanaf 2 februari 2015 bijstand ingevolge de Participatiewet (PW) naar de kostendelersnorm met twee kostendelende medebewoners. Naar aanleiding van een signaal heeft een medewerker van Werk en Inkomen Lekstroom (medewerker) een onderzoek ingesteld naar de rechtmatigheid van de aan appellante verleende bijstand. De medewerker heeft appellante bij brief van 25 januari 2016 verzocht om haar bankafschriften over de laatste drie maanden te verstrekken. Appellante heeft dit gedaan. Op de overgelegde bankafschriften staan verschillende bijschrijvingen van [BV] ( [BV] ) waarbij is vermeld dat deze zijn gedaan ten gunste van haar ex-partner X.

Bij brief van 19 februari 2016 heeft de medewerker appellante uitgenodigd voor een gesprek op 24 februari 2016 en haar verzocht om kopieën van alle loonstroken van [BV] mee te nemen. Appellante heeft deze afspraak afgebeld omdat haar dochter ziek was.

Bij besluit van 22 februari 2016 (besluit 1) heeft het dagelijks bestuur het recht op bijstand van appellante met ingang van 24 februari 2016 opgeschort op de grond dat zij de loonstroken niet had verstrekt. Het dagelijks bestuur heeft appellante de gelegenheid gegeven om het verzuim te herstellen tijdens een gesprek waarvoor zij werd uitgenodigd op 29 februari 2016.

Op 29 februari 2016 heeft appellante een gesprek gevoerd met twee handhavingsmedewerkers. Zij heeft toen de loonstroken getoond, maar niet overgelegd en voorts onder meer het volgende verklaard. Het loon van X wordt bijgeschreven op haar bankrekening, omdat X geen eigen bankrekening heeft en schulden heeft. X heeft het geld opgenomen met haar pinpas. Appellante heeft X geholpen, omdat hij haar heeft bedreigd.

Bij besluit van 10 maart 2016 (besluit 2) heeft het dagelijks bestuur de bijstand van appellante met toepassing van artikel 54, vierde lid, van de PW met ingang van 24 februari 2016 ingetrokken op de grond dat appellante heeft verzuimd de gevraagde gegevens binnen de daartoe gestelde termijn in te leveren. Daarnaast heeft het dagelijks bestuur de bijstand met toepassing van artikel 54, derde lid, van de PW over de periode van 22 juni 2015 tot 24 februari 2016 ingetrokken op de grond dat door het ontbreken van de gevraagde gegevens het recht op bijstand gedurende die periode niet kan worden vastgesteld.

Bij besluit van 30 maart 2016 (besluit 3) heeft het dagelijks bestuur de gemaakte kosten van bijstand over de periode van 22 juni 2015 tot en met 31 januari 2016 tot een bedrag van € 4.438,97 bruto van appellante teruggevorderd.

Bij besluit van 18 mei 2016 (besluit 4) heeft het dagelijks bestuur aan appellante een boete opgelegd. Hieraan heeft het dagelijks bestuur ten grondslag gelegd dat appellante de op haar rustende inlichtingenverplichting heeft geschonden door niet te melden dat zij in de periode van 22 juni 2015 tot en met 31 januari 2016 bijschrijvingen op haar bankrekening ontving, waardoor een te hoog bedrag aan bijstand aan haar is verstrekt. Uitgaande van verminderde verwijtbaarheid en rekening houdend met (het ontbreken van) draagkracht bij appellante, heeft het dagelijks bestuur de boete vastgesteld op € 590,-.

Bij besluit van 25 juli 2016 (bestreden besluit 1) heeft het dagelijks bestuur het bezwaar tegen besluit 1 niet-ontvankelijk verklaard wegens niet verschoonbare termijnoverschrijding. Verder heeft het dagelijks bestuur het bezwaar tegen besluit 2 gedeeltelijk gegrond verklaard, de intrekking voor zover het gaat om de periode van 1 januari 2016 tot en met 23 februari 2016 laten vervallen, het besluit van 10 maart 2016 in zoverre herroepen en de intrekking over de periode van 22 juni 2015 tot en met 31 december 2015 (intrekkingsperiode) en vanaf 24 februari 2016 gehandhaafd. Voor zover het gaat om de intrekking van de bijstand over de intrekkingsperiode heeft het dagelijks bestuur aan bestreden besluit 1 ten grondslag gelegd dat appellante de op haar rustende wettelijke inlichtingenverplichting heeft geschonden door niet bij het college te melden dat het salaris van X in die periode op haar bankrekening werd gestort. Aan de hand van de bankafschriften kan worden vastgesteld dat het inkomen over de intrekkingsperiode meer bedroeg dan de voor appellante geldende bijstandsnorm, zodat zij in die periode geen recht had op bijstand.

Bij besluit van 26 juli 2016 (bestreden besluit 2) heeft het dagelijks bestuur het bezwaar van appellante tegen besluit 3 gegrond verklaard, de terugvordering over de periode van 1 januari 2016 tot en met 23 februari 2016 laten vervallen en het terug te vorderen bedrag verlaagd met € 602,15.

Bij besluit van 13 oktober 2016 (bestreden besluit 3) heeft het dagelijks bestuur het bezwaar van appellante tegen besluit 4 ongegrond verklaard.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen de bestreden besluiten 1, 2 en 3 ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellante zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Op grond van artikel 6:7 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) bedraagt de termijn voor het indienen van een bezwaar- of beroepschrift zes weken. Op grond van artikel 6:8, eerste lid, van de Awb vangt deze termijn aan op de dag na die waarop het besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt. In artikel 3:41, eerste lid, van de Awb is bepaald dat de bekendmaking van besluiten die tot een of meer belanghebbenden zijn gericht, geschiedt door toezending of uitreiking aan hen.

Het college heeft het namens appellante tegen besluit 1 ingediende bezwaarschrift op 12 april 2016 ontvangen. Indien kan worden aangenomen dat besluit 1 op 24 februari 2016 is verzonden, zoals het college stelt, dan is daarmee gegeven dat de bezwaartermijn is overschreden.

Appellante heeft aangevoerd dat zij besluit 1 niet heeft ontvangen en dat het dagelijks bestuur bij bestreden besluit 1 haar bezwaar tegen besluit 1 daarom ten onrechte niet‑ontvankelijk heeft verklaard. Volgens appellante biedt het postregistratiesysteem van het dagelijks bestuur onvoldoende houvast om aan te nemen dat besluit 1 daadwerkelijk is aangeboden aan PostNL. Appellante heeft er ter zitting op gewezen dat het aanbieden van brieven aan PostNL – waarmee zij doelt op het daadwerkelijk in de postzak deponeren van brieven – pas plaatsvindt na de registratie in het postregistratiesysteem. Deze beroepsgrond slaagt. Daartoe wordt het volgende overwogen.

De rechtbank heeft dit niet onderkend. Het hoger beroep slaagt in zoverre. De aangevallen uitspraak moet worden vernietigd voor zover daarbij het beroep tegen bestreden besluit 1 ongegrond is verklaard. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen zal de Raad het beroep tegen bestreden besluit 1 gegrond verklaren en dit besluit vernietigen voor zover daarbij het bezwaar tegen besluit 1 niet-ontvankelijk is verklaard. De Raad zal in het kader van finale beslechting van het geschil, zoals met partijen ook ter zitting besproken, het door appellante tegen besluit 1 gemaakte bezwaar beoordelen. In dat verband wordt het volgende overwogen.

Met wat is overwogen onder 4.4.4 is tevens gegeven dat het dagelijks bestuur niet bevoegd was met toepassing van artikel 54, vierde lid, van de PW de bijstand van appellante met ingang van 24 februari 2016 in te trekken.

Vaststaat dat in de intrekkingsperiode door [BV] salarisbijschrijvingen op de bankrekening van appellante hebben plaatsgevonden en dat appellante daarvan geen melding heeft gemaakt.

Appellante heeft aangevoerd dat zij niet kon beschikken over het loon van X, omdat hij dat zelf nodig had voor zijn levensonderhoud. Appellante heeft in dit verband verwezen naar de door haar overgelegde schriftelijke verklaring van X van 3 mei 2016 die, kort gezegd, inhoudt dat zijn salaris werd overgemaakt naar de bankrekening van appellante en dat hij het geld van haar ontving. Hieraan heeft appellante toegevoegd dat X zeer gewelddadig was. Dat hij niet stipt zijn salaris kwam halen betekent niet dat zij over dat bedrag kon beschikken. Appellante heeft door middel van een schema volledig inzage gegeven in de bijgeschreven en de opgenomen bedragen. De rechtbank heeft dit onvoldoende onderkend en een te groot gewicht gehecht aan de tijdstippen waarop de bedragen zijn opgenomen en de hoogte ervan.

Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 7 mei 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:1450) worden kasstortingen en bijschrijvingen op een bankrekening van een bijstandontvanger in beginsel als in aanmerking te nemen middelen in de zin van artikel 31, eerste lid, van de PW beschouwd. Als deze betalingen een terugkerend of periodiek karakter hebben, door betrokkene kunnen worden aangewend voor de algemeen noodzakelijke bestaanskosten en zien op een periode waarover een beroep op bijstand wordt gedaan, is voorts sprake van inkomsten als bedoeld in artikel 32, eerste lid, van de PW.

Appellante heeft niet aannemelijk gemaakt dat voor de salarisbijschrijvingen een uitzondering moet worden gemaakt op het onder 4.8 verwoorde uitgangspunt. In het bijzonder heeft appellante niet aannemelijk gemaakt dat zij niet kon beschikken over de op haar bankrekening bijgeschreven salarisbetalingen van X. Er zijn geen objectieve en verifieerbare gegevens voorhanden waaruit blijkt dat appellante haar bankrekening aan X slechts ter beschikking heeft gesteld voor deze betalingen, omdat X zijn eigen bankrekening daarvoor niet kon gebruiken, en dat appellante gehouden was de desbetreffende bedragen – contant – aan X af te dragen. Daarbij komt dat uit het in bestreden besluit 1 weergegeven schema van bijschrijvingen en opnamen naar voren komt dat de opgenomen bedragen lager zijn dan de bijschrijvingen en dat de opnamen vaak in meerdere gedeelten plaatsvinden op wisselende tijdstippen na de bijschrijving, wat niet strookt met de verklaring die appellante op 29 februari 2016 heeft afgelegd. Ook het door appellante overgelegde schema bevestigt dat het totaalbedrag van de opnames lager is dan het totaalbedrag van de bijschrijvingen.

Uit 4.8 en 4.9 volgt dat de onder 4.7 weergegeven beroepsgrond niet slaagt.

Appellante heeft aangevoerd dat er dringende redenen zijn op grond waarvan het dagelijks bestuur van terugvordering had moeten afzien. Zij verwijst hiervoor naar de tijdens de zitting van de rechtbank door haar begeleidster gegeven toelichting over haar persoonlijke situatie, waarin zij onder invloed stond van een gewelddadige partner.

Deze beroepsgrond slaagt ook niet. Dringende redenen als bedoeld in artikel 58, achtste lid, van de PW doen zich alleen voor als de terugvordering onaanvaardbare sociale en/of financiële gevolgen voor de betrokkene heeft. Het moet dan gaan om gevallen waarin iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand is. In die gevallen zal een individuele afweging van alle relevante omstandigheden moeten plaatsvinden. Degene die zich beroept op dringende redenen, moet die redenen aannemelijk maken. Appellante is daarin niet geslaagd. De tijdens de zitting van de rechtbank door de begeleidster van appellante gegeven toelichting is daartoe onvoldoende, omdat daaruit niet valt af te leiden dat en welke (onaanvaardbare) gevolgen de terugvordering voor appellante heeft.

Appellante heeft aangevoerd dat haar om de volgende redenen niet kan worden verweten dat zij de salarisbijschrijvingen op haar bankrekening niet heeft gemeld. Zoals haar begeleidster ter zitting van de rechtbank heeft toegelicht en ook schriftelijk heeft verklaard, heeft appellante in een gewelddadige relatie geleefd. Ook heeft appellante een periode geen bijstand ontvangen, waardoor schulden zijn ontstaan. Deze omstandigheden hadden volgens appellante moeten leiden tot nihilstelling of matiging van de boete.

Uit 4.6 tot en met 4.9 volgt dat het dagelijks bestuur heeft aangetoond dat appellante, door geen melding te maken van de salarisbijschrijvingen op haar bankrekening, de op haar rustende inlichtingenverplichting heeft geschonden. Van deze gedraging kan niet worden gezegd dat iedere vorm van verwijtbaarheid ontbreekt. Het had appellante redelijkerwijs duidelijk kunnen en ook moeten zijn dat de salarisbijschrijvingen op haar bankrekening van invloed konden zijn op het recht op bijstand. Daarmee staat de verwijtbaarheid van de schending van de inlichtingenverplichting vast. Het dagelijks bestuur was daarom in beginsel verplicht een boete op te leggen. Met de rechtbank is de Raad van oordeel dat appellante niet aannemelijk heeft gemaakt dat haar persoonlijke omstandigheden dusdanig zijn dat dit moet leiden tot het op nihil stellen of verder matigen van de boete. De onder 4.13 weergegeven beroepsgrond slaagt niet.

De Raad acht in het geval van appellante de door het dagelijks bestuur opgelegde boete van € 590,-, waarbij is uitgegaan van verminderde verwijtbaarheid en rekening is gehouden met de financiële omstandigheden van appellante, evenredig.